Evde Bebek Aktivite Önerileri

Bebekler ilk 12 ayda çok hızlı büyür. Onların bu hızlı büyümesini, hareketlenmesini, bedenlerini farketmelerini teşvik etmeniz önemli. Kitap okuma ve bol bol konuşmak standart olarak her ay yapılması gereken iki rutin. Bunlar dışında önereceğim oyunların büyük bir kısmını da evdeki nesneleri kullanarak uygulayabilirsiniz.

İlk 6 ay neler yapılabilir?

Güvenli, kalın, ağzı sıkıca kapanacak büyük bir poşetin içine farklı renklerde boyalar koyun ağzını iyice kapatın. Bebeğinizin uzanacağı mesafeye koyun. Karnının üzerinde geçirdiği zamanda böyle bir aktivite hem kol kaslarını hem de boyun kaslarını kuvvetlendirmesi, duyusal gelişimi için oldukça faydalı. Bir yandan da renkleri tanıştırmış oluyorsunuz.

Özellikle ilk 3 ayda üfleme oyunu çok etkilidir. Bebeğinizin ellerine, avuç içlerine, boynuna, yanaklarına, ayaklarına üfleyin. Bebeğin vücudunu farkına varmasına yardımcı olur. Aynı zamanda bebeğin kavrama becerilerini geliştirir.

Bebeğinizin vücudunu, kollarını değişik kumaşlarla ovun, farklı kokular koklatın. İpek, yün, pamuklu, tüylü kumaşlarla ovarak, portakal, vanilya, lavanta gibi farklı kokular koklatarak beyin bağlantılarını arttıracaksınız.

Bebeğiniz sesler çıkarırken tüm seslerini kaydedin, daha sonra ona dinletin. Dinlediği seslere nasıl tepkiler veriyor gözlemleyin. İlgi gösterirse dışarıdaki farklı sesleri de kaydedin. Doğadaki sesler vb..  Bu egzersiz, sesleri, kelimeleri ayırt etme ve konuşmalara ilgi göstermesini ve ileride kelime haznesinin artmasını sağlatacaktır. Bebeklerde aynı sesler, kelime kalıpları sürekli tekrar edildiğinde hafızaya kayıt oluyor. Tekrar duyduğunda da aktive oluyor.

Bebeğiniz karın üstündeyken iki tahta kaşığı birbirine yavaş yavaş vurarak size doğru sürünmesini sağlatın. Size yaklaşırken sesi de beraberinde arttırın. Beşinci ve 6.aylarda bebeğinizi oturtarak ve eline tahta kaşıkları vererek onun vurmasını isteyebilirsiniz. Farklı ritimleri, ses tonlarını duyması beyin bağlantılarını geliştirecek.

Bebeğinizin önüne bir oyuncak koyun sonra onu saklayın. Sakladıktan sonra “Acaba nerede?” diye sorun ve “Şurada mı acaba, burada mı acaba?” diye arayın. Onun tepkilerini gözlemleyin. Bu oyunu her oynadığınızda gelişimini gözlemleyin. Sizin sakladığınız yeri gözleriyle takip edecek ve oraya doğru sürünmeye çalışacak mı?

6-12 ay arası bebekler için oyunlar:

Müzikli bir oyuncağı varsa onu yalnızca eline vermeyin. Odanın farklı yerlerine oyuncağı koyun ve sesini açın. Sonra müzik nereden geliyor sorun. Onu bulmaya çalışacak mı? Oraya doğru sürünürse yerini değiştirin farklı yerlere koyup tekrar sorun. Emekleme dönemindeyse emekleyip ulaşabileceği yerlere koyun. Sebep- sonuç ilişkileri geliştirmesinde ve uzaysal-mekansal becerilerinin artmasında fayda sağlar bu tür etkinlikler.

Kuklalarla oynamaya bu aylarda başlayabilirsiniz. Özellikle parmak ve el kuklalarını alıp önce saklayıp sonra çıkararak konuşturun. Sakladığınız zaman ne yapıyor? Onu arıyor mu? Önce arkanıza saklıyorsanız daha sonra onun kafasının üstüne saklayın, arkasına saklayın çevresinde yastık varsa yastığın altına saklayın tekrar çıkarın ve konuşun. Daha sonra onun eline verin ve ne yapacağını gözlemleyin. Sizi taklit etmeye çalışana kadar bu oyunu zaman zaman tekrar edin. Beyin bağlantılarını kurmada oldukça faydalı bir oyundur.

Bebeğin tırmanma becerisini geliştirmek için evdeki büyük yastıkları yavaş yavaş (önce 2 sonra 3 vb.) üst üste koyarak tırmanma alanı oluşturun. Her seferinde tırmanacağı yerin tepesine de bir oyuncak koyun ona ulaşmaya çalışsın. Kaba motor becerilerinin gelişmesine, zamanı geldiğinde yürüme, tırmanma becerilerini kullanmasına yardımcı bir oyundur.

İçinde-dışında kavramlarının gelişmesine şimdiden başlayabilirsiniz. 9-10 aylardan itibaren bir kova, torba vb içine bir oyuncak koyun. Sonra onu çıkarmasına yardım edin. Bu sırada içinde ve dışında kelimelerini kullanın. Bu oyunu defalarca tekrar edebilirsiniz.

Çeşitli büyüklükte ve mümkünse farklı renklerde halkalar edinin. Onları büyükten küçüğe sonra küçükten büyüğe dizin. Farklı renklerde ve büyüklükte olduklarını dizerken konuşun. Üst üste dizin. Parmaklarına takın, eline verin atsın ondan sonra gidip onu almaya çalışsın. Kavram gelişimi için önemlidir.

Bebeğinizi balkon ya da bahçeye çıkardığınızda bir bitki ya da ağaç önünde durun. Ağaç hakkında konuşun, yapraklarını gösterin, yaprağa dokunmasını sağlatın. Rüzgar varsa rüzgarı anlatın. Birbiriyle ilişkili olan 3 ya da 4 şey hakkında konuşun. Bir başka sefer başka mekanda durun ve oradaki bir konu hakkında konuşun, gösterin, sesleri tanıtın. Siz konuşurken ses çıkarıyorsa tekrar etmesine teşvik edin. 10.aydan itibaren hafıza ile ilgili bağlantılar da kurulduğundan bu tür etkinlikler oldukça fayda sağlar.

12-24 ay arası oyunlar:

12-16 aylarda onun ilgisini çekebilecek kitapları okuyun. Resimlerine bakabilsin. Resimlerdeki nesneleri, şekilleri tanıtın gösterin. Gösterdiğiniz şekilleri nesneleri daha sonra “O nerede, bu nerede?” diye sorun.

16.aydan itibaren kelimeler artmaya başlar bunu desteklemek gerekir. Kelime haznesinin ve yaratıcılığının gelişmesi için birlikte yapacağınız çorap ya da balon kuklalardan faydalanabilir, bu kuklalarla hikayeler yaratabilirsiniz.

Yine 16.aydan itibaren puzzle ve bloklarla oynamak ileride matematik ve fen bilimleri becerilerini geliştiriyor.

18 aydan itibaren hafıza ve eşleştirme kartları şekillerin, nesnelerin, kavramların konuşulması, eşleme yapmak için önemlidir. Kartlarda olan nesneleri birleştirip hikaye kurgulayarak da kelime haznelerine fayda sağlamış olursunuz.

2 yaş civarı çocuklar çabuk sıkılır. Onun dikkatini çekmek için bir önerilerimize göz atın:

• Bulma oyunu oynayın: “Hımmm! Etrafıma bakıyorum ve kırmızı bir şey görüyorum acaba ne olabilir haydi bul bakalım.”
• Gördüğünüz varlıkları kategorilere ayırın. “Haydi kaç tane erkek var sayalım, kaç tane kadın var, kaç tane sarı saçlı kadın var sayalım” gibi.
• Sayma oyunu oynayın. “Haydi gökyüzüne bakalım kaç tane bulut var sayalım. Bak bakalım bu bulut neye benziyor sence?” gibi.

Yine bu aylarda müzikle dans edin, hareket edin. Dans ederken müziği herhangi bir yerinde durdurun. Bebeğinizin de durmasını söyleyin. Durduğundan emin olunca tekrar başlatın, tekrar durdurun. Bunu defalarca tekrar edin. Bu oyun vasıtasıyla dinleme ve kendini regüle etme becerileri gelişecektir.

 Bir fener alıp karanlık bir odada birlikte gölgeleri takip edin. Elinizle farklı şekiller elde edin sonra onun eliyle değişik şekiller yapmasını sağlatın. Kendi gölgelerini takip etsinler. Kimin gölgesi olduğunu sorun. Işığı açın gölgeler kaybolsun tekrar kapatın tekrar oluşun. Bunu tekrar edin. Aniden gelişen sürprizli şeylerden hoşlanırlar. Bu tür aktiviteler onların bilişsel gelişimine katkı sağlar.  

24-36 aylarda oyunlar:

Topladığınız çeşitli renk ve şekildeki yaprakları plastik bir kovanın içine koyun. Renkleri, şekilleri, farklı büyüklükleri hakkında konuşun. Aynı ve farklı olanları ayırın. Onları ıslatıp dokusundaki değişimlere baksın. Kuru yapraksa kırıştırıp, ufalarken çıkan sese odaklansın. Daha sonra ufalanan parçaları temizlemesi için eline bir süpürge verin. Bu aktivite birçok beceriyi kazandırması açısından faydalıdır. 

Bir torbanın ya da bir çantanın içine değişik ebatta ve dokuda oyuncaklar ya da nesneler koyun. Çocuğunuz görmeyecek şekilde elini içine sokmasını ve bir tanesini çıkarmadan yalnızca dokunmasını ve ne olduğunu tahmin etmesini isteyin. Bu şekilde çantanın içindeki tüm nesneleri tahmin etmeye çalışsın. Tahmin ettikçe oyuncak/nesne çantadan dışarı çıksın. Yönerge takibi, duyusal farkındalık ve problem çözme becerisi için ideal oyundur.

Farklı meyveleri çocuğunuzla birlikte bir tabağa kesin. O kesilmiş parçaları yüzünüzün birer parçasıymış gibi göstererek taklit yapın ve sonra değişik duygular sergileyin. Örneğin yuvarlak kesilmiş kivileri gözünüze tutun. Portakal diliminden dudak yapın. Üzümleri ortadan kesip diş yapın, elmalardan kulak yapın vb. Çocuğunuz aynı şeyi yaptığında siz gülebilir ya da şaşırabilirsiniz. Renkleri, şekilleri, farklı tatları konuşurken bu sırada taklit becerilerini geliştirip farklı duyguları da deneyimlemiş olacaksınız.

Büyük kutulardan ya da farklı boyutlardaki kutulardan içlerini boşaltarak tünel yapın. İsterseniz tünelin ucuna bir şeyler yerleştirin ya da kapatın kendisi açmaya çalışsın. En sondaki kutuyu küçük bir kutudan yaparsanız içinden geçmek için zorlanabilir bu da onun uzaysal mekansal algısına fayda sağlar. Bu oyun aynı zamanda motor planlama ve koordinasyon için faydalıdır.

Psikolog Ayben Ertem