Yenidoğan Rehabilitasyonu Bebek Gelişimi

Hamilelik ve doğum, mutlu bir süreç olsa da içinde bazı belirsizlikleri de barındırır. Bazı bebekler anne karnında, doğum anında ya da doğum sonrasında herhangi bir sağlık sorunu nedeniyle riskli grupta yer alabilir. Bu durumdaki bebekler için riskli bebek ifadesi kullanılır. Çoğul gebelik, tansiyon hastası bir annenin bebeği, doğum sırasında oksijensiz kalan bebek ya da erken doğan bebek için, riskli bebek tanımı yapılabilir. Riskli bebekleri, doğumunun hemen ardından beynin yeterli fonksiyonlara sahip olup olmadığının araştırılması, tanı konulması ve yenidoğan rehabilitasyonu ile tedaviye başlanması şeklinde bir süreç bekler.

Bebeğin zihinsel, motor ve duyusal becerileri ile beyinsel gelişimi incelemeye alınır ve tanı tespiti yapılır. Tanı konmasının ardından ise erken tedavi için riskli bebekler rehabilitasyona alınır.  

Yenidoğan rehabilitasyonunda bebeğin beyin fonksiyonlarının yeterliliği incelenir. Yenidoğan döneminde 56-58 haftaya hatta 60 haftaya kadar bebeğin hareketlerinin video monitorizasyonla değerlendirilmesi şeklinde spontan motor hareket değerlendirme yöntemi uygulanır. Bu uygulama, bebeğin beyin gelişiminin fonksiyonel olarak düzgün ve yeterli olup olmadığı ile ilgili bilgi verebilir. Elde edilen veriler ışığında yenidoğan bebek gelişimi incelenerek var olan sağlık sorunu en erken değerlendirmeyle tedavi edilebilir.

Riskli Bebek Rehabilitasyonu Neden Önemlidir?

Bebeklerin ilk 3 yılı beynin çok hızlı geliştiği ve nöromotor sisteminin en üst seviyeye çıktığı dönemdir.  Yenidoğan döneminden 3 yaşa kadar hızlı bir beyin gelişimi ve sinir hücrelerinde değişim yaşanır. Beynin gelişme ve değişme kapasitesi, 0-3 yaş periyodunda altın dönemindedir.

Yenidoğan rehabilitasyonu ile herhangi bir riskle doğan bebekler daha yakından takip edilebilir. Ortaya çıkan anormal bulgular tespit edilip gerekli durumlarda bebek hemen rehabilitasyona alınır. Böylece dışarıdan verilen uyaranlarla 0-3 yaş dönemindeki bebeğin beyin gelişimi ve fonksiyonlarının hızla iyileşmesi sağlanabilir.

Bebeğin Beyni Anne Karnında Nasıl Gelişir?

Anne karnındayken en hızlı gelişen, kas iskelet sistemi ile algı ve duyuları domine eden organ beyindir. Öyle ki, fetal dönemde vücudun ürettiği enerjinin yaklaşık yüzde 50-60’ını sadece beyin gelişimi harcar.

Anne karnındayken pek çok algı ve motor becerisi ile alışkanlığı kazanmaya başlayan bebek beyninin gelişimi çok önemli bir süreçtir. Çok hızlı bir gelişim içinde olan bebeğin beyni, koku, işitme, motor becerileri gibi birçok beceriyi anne karnındayken öğrenir ve geliştirmeye başlar.

Anneler bebeklerinin hareketlerini ancak 15-16. haftada hissetmeye başlar. Aslında anne karnındaki bebeğin kol ve bacak kaslarındaki ilk hareketlenme, hamileliğin 5-6. haftalarında olur. Beyindeki sinir hücreleri çoğaldıkça sinyal ve elektrik üretir.  Anne hissetmese de anne karnındaki bebeğin 7. haftada hareket etmeye başladığı ultrasonda görülebilir. Bebek 9. haftada kol ve bacaklar oynatmaya, 10. haftada plesantal kordona dokunmaya ve parmaklarını hareket ettirmeye başlar. 11-12. haftada yutma ve çiğnemeyle ilgili kasları gelişir. 17-18. haftada işitme organı gelişir ve 19. haftada bebek sesleri işitir.

Bebeğin ilk duyduğu sesler annesinin kalbinden, bağırsağından, kan akışından gelen seslerdir. Bebek bu kan akışındaki sesle annenin heyecanını, korkusunu, tansiyon yükselmesini hisseder ve tepki verebilir. Bir anlamda annenin yaşadığı tüm değişimleri, bebek anne karnında birebir hisseder.

Aynı zamanda yurtdışında yapılan araştırmalara göre bebekler anne karnında duyduğu sesleri unutmaz ve doğum sonrasında da bu seslere tepki verebilir. Dış dünyadan gelen rutin uyarıları algılayıp hafızasına kaydedebilir. Yakın hafızayı anne karnında öğrenebilir.  Anne karnındayken annesinin sesini öğrenir ve diğer seslerden ayırt edebilir. Doğduğunda da en çok annesinin sesiyle sakinleşir.

Bebekler anne sesi gibi babasının sesini de anne karnındayken öğrenip diğer seslerden ayırt edebilir. Baba, anne karnındaki bebekle her gün konuşursa, bebek bir zaman sonra babasının sesini öğrenir. Babasının sesiyle anne karnında tanışan bebek, doğum sonrasında baba sesiyle de sakinler. Babaların özellikle 17. haftadan sonra her gün bebekleriyle iletişime geçip kendilerini tanıştırabilirler. Bu rutin ile bebeğin doğum sonrasında babayla uyum sağlaması daha kolay olur.

Lohusalık Döneminde Anne Bakımı Nasıl Olmalıdır?

Yenidoğan rehabilitasyonunun temelinde annenin sağlığı ve anne-bebek arasında kurulan bağ büyük önem taşır. Bebek doğduğunda annenin hala bir parçasıdır. Bebeğe gösterilen ilgi anneye de gösterilmelidir. Annenin güçlü olması bebeğin bakımı, bağışıklığını ve gelişimini de olumlu yönde direkt etkiler.

Yeni doğum yapan annenin lohusa piskozu yaşamaması için yakın çevresinin özen göstermesi ve gerekli desteği vermesi gerekir. Annenin emzirmeyle ilgili sürecinde pozitif ve destekleyici olunmalıdır. Anne lohusa depresyonuna girerse bebeği ile gerektiği gibi ilgilenemez.

Yenidoğan rehabilitasyonu ve bakımı sürecinde bebek kadar annenin sağlığının yerinde, fiziksel ve duygusal ihtiyaçlarının karşılanıyor olması önem taşır.  Anne yenidoğan bebeği ile zaman geçirmeli, göz teması kurup bakımıyla ilgilenmelidir. 

Gebelik dönemindeki hormonal değişim lohusalıkta da sürer. Yakın çevresinin bu değişimleri normal kabul ederek, lohusa olan annenin ev işlerindeki sorumluluğunu azaltıp, onu duygusal olarak desteklemesi gerekir. Lohusalık döneminde annenin yeni düzene alışması ve yenidoğan rehabilitasyor dönemini daha rahat geçirmesi için eş desteği önemlidir. Bebeğin bakımına ve ev işlerine destek olması, anneye yardımcı olabilir. Baba ile bebek arasındaki iletişim ve bağ açısından yenidoğan bebek gelişimi ve bakımı iyi bir fırsattır. 

Prof. Dr. Kıymet İkbal Bakal