Bebekler ve Çocuklar için D Vitamini

Dünyada 1900’lü yılların başında raşitizmin tedavisinde etkili olduğunun gözlenmesi, D vitamini ile sağlık arasındaki ilişkinin önemini daha da artırdı. Dünya çapında yapılan pek çok araştırma ve çalışma, bebekler ve çocuklar için D vitamininin yeterli miktarda vücuda alınmasının gerekli ve değerli olduğunu vurguluyor. Bu nedenle son yıllarda birçok ülkede olduğu gibi Türkiye’de de Sağlık Bakanlığı tarafından bebek ve çocuk sağlığı açısından D vitamini alımına büyük önem veriliyor.

D Vitamininin Vücuttaki Amacı Nedir?

D vitamininin insan vücudunda bilinen en iyi fonksiyonu, kalsiyum ve fosfor emilimini sağlayarak, bunların dengesini düzenlemektir. D vitaminin vücuttaki amacı ve ana görevi, genel sağlık için önemli olan kandaki kalsiyum ve fosforun normal seviyelerini korumak, vücudun kalsiyumu daha iyi emmesine ve depolamasına yardımcı olmaktır. Bu nedenle de iskelet sağlığı ve güçlü kemikler oluşturmada etkin rol oynar.

D vitamininin vücutta kemik dışında pek çok dokuda etkisi vardır. Doğrudan ve dolaylı yollarla kemik ve mineral metabolizmasını düzenlerken, bağışıklık, hücre büyümesi, olgunlaşması, hücre döngüsü, insülin gibi hormonların salınımı üzerinde de belirleyici bir vitamindir.

Bebek ve çocuklarda genellikle aşırı ve uzun süreli D vitamini eksikliği nedeniyle görülen kemiklerin yumuşaması ve zayıflamasına raşitizm denir. Son yıllarda yapılan çalışmalar, D vitamini yetersizliğinin, raşitizmin yanı sıra diyabet, koroner kalp hastalığı gibi sağlık problemleri için hazırlayıcı risk faktörü oluşturabileceğini göstermektedir. Araştırmalar gebelik döneminde annedeki D vitamini eksikliğinin de gebelik zehirlenmesi, gestasyonel diyabet gibi hastalıkların gelişiminde rol oynadığına, aynı zamanda anne karnındaki bebeğin gelişimi sırasında iskelet sistemi, solunum sistemi, santral sinir sistemi gelişimi üzerinde önemli etkilerinin olduğuna da dikkat çekmektedir.

D Vitamini Kaynakları Nelerdir?

Güneş: En güçlü D vitamini kaynağı güneştir. Vücudumuz D vitamini ihtiyacının yaklaşık yüzde 90’ını güneş ışığı yoluyla alırken, yalnızca yaklaşık yüzde 10’unu besinlerden karşılar. Normal koşullarda D vitamininin çok büyük kısmı, güneş ışınlarının etkisi ile sentez edilir. Direkt olarak derinin güneş ışığına maruz bırakılması, D vitamini eksikliğini önlemeye yardımcı olur.

Besin Kaynakları: Diğer bir D vitamini kaynağını besinler oluşturur. En çok D vitamini içeren besin kaynakları arasında süt ürünleri, balık ve yumurta yer alır. Morina balığının karaciğer yağı, D vitamini bakımından oldukça zengindir. Bununla beraber somon, uskumru, sardalya gibi diğer yağlı balık türleri, tereyağı, tatlı patates, yulaf, brokoli, maydanoz ve mantar gibi besinler de yüksek miktarda D vitamini içerir.

Takviyeler: D vitamini takviyesi ağızdan alınır. Bebekler ve çocuklar için damla şekilde tüketilebilir. Doktorun tavsiye ettiği dozda ve şekilde D vitamini takviyesi alınabilir.

Çocuklar ve Bebekler Neden D Vitaminine İhtiyaç Duyar?

Çocuklar ve bebeklerde D vitamininin temel görevi, kemik dokusu ve mineralizasyonu için gerekli kalsiyum ve fosfor düzeylerini sağlamaktır. D vitamini olmadan kalsiyumun ve fosforun ancak bir kısmı emilir. Çocuklar ve bebekler şu nedenlerden D vitaminine ihtiyaç duyar;

• D vitamini özellikle kemik sağlığı açısından oldukça önemlidir. Çocuklar ile bebeklerin güçlü kemiklere sahip olması için yeterli miktarda D vitaminine ihtiyacı vardır.
• D vitamini ayrıca çocukların ve bebeklerin kemiklerinin iyileşmesine de destek olur.
• Hücre büyümesi, kas sağlığı ve beyin gelişiminde de etkili olan D vitaminin, bağışıklık sisteminin düzenlenmesine yardımcı olduğuna yönelik çalışmalar da vardır.

• D vitamini, kalsiyum ve fosforun sindirim yollarında kullanımı ve emilimi ile özellikle çocuk ve bebeklerde büyüme için gerekli bir vitamindir.
• Kemik erimesine yol açan hormonun salgılanmasını önlemeye destekçidir.
• Bebeklerde kemiklerin ve dişlerin sağlıklı gelişimini desteklediği gibi bağışıklık sistemini güçlendirerek enfeksiyondan ve hastalıklardan korunmaya yardımcı olur.

Çocuklar ve Bebekler Ne Zaman D Vitaminine İhtiyaç Duyar?

D vitamini desteğinin, bebeğin doğumundan sonra olabildiğince erken dönemde başlanması ve takviyeye gereksinimin olduğu her dönemde devam edilmesi gerekir. Uzmanlar, bebeklik döneminde D vitamini eksikliğinin önlenmesi için bütün yeni doğanlara, beslenme biçimine bakılmaksızın, yaşamın ilk gününden itibaren günde 400 ünite D vitamininin ağızdan verilmesi gerektiği görüşünde birleşmektedir.

Amerikan Pediatri Akademisi (AAP) vücuttaki D vitamini düzeyini yeterli sınırlarda tutabilmek için doğumdan itibaren tüm bebeklerle beraber çocuk ve ergenlerin 400 IU/gün D vitamini almasını önermektedir. Aynı zamanda T.C. Sağlık Bakanlığı da “Bebeklerde D Vitamini Yetersizliğinin Önlenmesi ve Kemik Sağlığının Geliştirilmesi” programı kapsamında, bütün bebeklere doğumdan itibaren günde 400 ünite (günde 3 damla) D vitamini verilmesini tavsiye eder.  D vitamini damlasının başlanması için eski yıllardan kalan bir alışkanlıkla 2-3 hafta beklemeye gerek olmadığına dikkat çeken Sağlık Bakanlığı, ülkemizde gebelik döneminde D vitamini eksikliğinin sık olması nedeniyle bebeğe yaşamının ilk gününden itibaren D vitamini damlası verilmesini önermektedir.

Bebekler D Vitaminini Nasıl Alır?

Bebeklerin D vitamini aldığı kaynakların başında anne sütü gelir. Anne sütü bebek için en iyi besindir. İçinde pek çok vitamin ve mineral bulunan anne sütünde, yağda ve suda eriyen A vitamini, B6 vitamini, C vitamini gibi D vitamini de yer alır.

Annelerin D vitamin düzeyleri, süt verme döneminde anne sütü içindeki D vitamini miktarını doğrudan etkilemektedir. Bu nedenle T.C. Sağlık Bakanlığı, bebeklerin anne sütü ile D vitamini almasını desteklemek için, annelere yönelik D vitamini takviyesi ile ilgili destekleyici uygulama yürütmektedir. Ülkemizde gebelik ve süt verme döneminde annelere D vitamini desteğinin sağlanması ile bebeklerde D vitamini eksikliğinin önlenmesi amaçlanmaktadır. T.C. Sağlık Bakanlığı’na göre, anne sütündeki D vitamini içeriğini artırmak için doğumdan sonraki dönemde annelere uygulanacak D vitamini dozu; günlük tek doz olarak alınmak üzere 1200 IU (9 damla) olmalıdır.

Ancak bazen anne sütü yetersizliği ya da yokluğu olabilir. Anne sütü istenilen miktarda değilse ya da yoksa, bebeğin ihtiyacı olan temel besinlerden faydalanabilmesi için doktorun tavsiye ettiği çocuk devam sütü ile bebeğin beslenmesi desteklenebilir. 

Bebekler D vitaminini, en temel kaynak olan güneşten de alabilir. Gereksinim duyulan D vitamininin yüzde 90-95’i güneş ışınları sayesinde sentezlenir. Bu nedenle günde en az 15 dakika gün ışığı, bebeklerin D vitamini ihtiyacını karşılamak için gereklidir. Uzmanlar bütün bebeklerin günde 10-15 dakika süre ile öğle saatleri dışında güneşe çıkmasını tavsiye eder. Bebek ve çocukların güneşlendirilirken doğrudan güneş ışınlarına temas etmesi gerekliliğini vurgulayan uzmanlar, camdan geçerek gelen ışığın D vitamini sentezi bakımından yarar sağlamadığına dikkat çekmektedir.

Bebekler D vitaminini, doktorun onayı ve yönlendirmesiyle ağızdan günlük önerilen miktarda da alabilir. T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından 2005’te başlatılan ücretsiz D vitamini desteği programı çerçevesinde, yenidoğan tüm bebeklere D vitamini damlası dağıtılmaktadır. T.C. Sağlık Bakanlığı “Bebeklerde D Vitamini Yetersizliğinin Önlenmesi ve Kemik Sağlığının Geliştirilmesi” programı kapsamında, D vitamini yetersizliğini ve raşitizmi önlemek amacı ile tüm bebeklere D vitamini desteğini ücretsiz olarak vermektedir.

Bakanlığın kemik gelişimini desteklemek amacıyla 1 yaşına kadar bebeklere verilmesini önerdiği D vitamini takviye miktarı 400 IU/gün’dür. 1 yaşından sonraki dönem için D vitamini ihtiyacı günde 600 ünite olarak belirlenmiştir. Bu ihtiyaç besinlerle ve/veya ağızdan D vitamini suplementasyonu ile sağlanabilir.

Bebeğinizi D vitamini eksikliğinden korumak için D vitamini takviyesinin nasıl olması gerektiğiyle ilgili aile hekiminize veya çocuk doktorunuza danışabilirsiniz.

Çocuğumun Yeterli D Vitamini Aldığından Nasıl Emin Olabilirim?

Kemik sağlığı ve gelişiminde çok önemli olduğu için bebeğinizin ve çocuğunuzun yeterli miktarda D vitamini aldığından emin olmalısınız. Bunu sağlamanın en etkili yolu ise D vitamini kaynaklarını ve takviyelerini bebeğinizin günlük beslenme ve rutini içine almaktır.  Bunun için şunlara dikkat edebilirsiniz;

• D vitamininin en güçlü kaynağı olan güneşle bebeğinizi haftada en az 3 gün direkt temas ettirebilirsiniz. Özellikle 11.00 ila 15.00 saatleri arasında bebeğinizin ellerinin, yüzünün hatta bacaklarının 20 dakikadan az olmamak üzere güneş ışığıyla temas etmesini sağlayabilirsiniz.
• Eğer bebeğiniz anne sütü alıyorsa, sizin de her gün yeterli miktarda D vitamini almanız gerekir.
• Bebeğiniz çocuk devam sütü ile besleniyorsa, içeriğinde D vitamini miktarının yeterli olduğuna dikkat etmelisiniz. Kanıtlanmış prebiyotikler içeren Aptamil Çocuk Devam Sütü'nün içeriğindeki D vitamini, bebeğinizin bağışıklık sisteminin normal işlevini destekler.*
• 6. aydan sonra ek gıdaya geçişiyle birlikte bebeğinizin beslenme düzeninde D vitamini içeriği yüksek olan gıdalardan oluşan porsiyonlar hazırlayabilirsiniz. Bebeğinize kalsiyumdan zengin yoğurt ve peynir gibi süt ürünleri verebilirsiniz.
• Bebeğinizin kemik gelişimini desteklemek amacıyla doktorunuzun yönlendirmesiyle verdiği D vitamini damla takviyesini, günlük miktarlarında bebeğinize vermeyi unutmamalısınız. 

Bebek ve çocuklarda bazı hastalıklar, yeterli D vitamini alamadıklarını gösteren bazı işaretler verir. Sık enfeksiyon hastalıklarına yakalanma ile iyileşmelerin uzun sürmesi, tekrarlayan veya beklenmedik kırıklar, olası kemik kaybı bozuklukları D vitamini eksikliğinin belirtisi olabilir. D vitamini kemik dokusu için gerekli bir vitamin olduğundan, yetersizliği durumunda bebek ve çocuklarda raşitizm denen kemik hastalığı oluşabilir. Bebeklerde yürümede gecikme, yürümeye başlayan bebekte düşme eğilimi, bacaklarda eğrilik, kas güçsüzlüğü, kronik yorgunluk, terlemede artış gibi diğer bulgular da D vitamini eksikliğini akla getirebilir.

Güneş ve beslenme takviyelerinin dışında ‘Bebeğim yeterince D vitamini alıyor mu?’ sorunuza daha detaylı bilgi almak için ayrıca doktorunuza da danışabilirsiniz. Bebeğinizin veya çocuğunuzun ihtiyaç duyduğu D Vitaminini almadığını düşünüyorsanız doktorunuzdan destek alabilirsiniz.

Bebeklere D Vitamini Ne Zamana Kadar Verilmeli?

D vitamini verilmesi, anne sütü kesildikten sonra da devam etmeli ve en az 1 yıl süre ile uygulanmalıdır. Başta Amerikan Pediatri Akademisi ve T.C. Sağlık Bakanlığı başta olmak üzere birçok kuruluş, anne sütü alan bütün bebeklere neyle beslendiklerine, iklim ve sosyo-ekonomik özelliklerine bakılmaksızın en az 1 yaşına kadar 400 IU, daha sonra ve tercihen 3 yaşına kadar 600 IU vitamini verilmesini önermektedir. 

Öte yandan uzmanlara göre D vitamini desteğinin sonlandırılacağı bir yaş sınırı bulunmamaktadır. Bebeklik dönemi sonrasında da ne zaman gereksinim varsa D vitamini desteği doktorun onayı ve yönlendirmesiyle alınabilir.

Daha fazla bilgi için D Vitamininin Bebekler İçin Önemi başlıklı yazıya tıklayabilirsiniz.

*D vitamini çocuklarda bağışıklık sisteminin normal işlevine katkıda bulunur.