Bebeklerde Ateş Düşürücü ve Fitil Kullanımı

Ateş, vücudun virüs ya da bakteri kaynaklı hastalıklara karşı verdiği mücadelenin bir işaretidir. Bu nedenle ateş bir hastalık değil, belirti olarak değerlendirilir. Vücudun enfeksiyonla savaşmasını gösteren bir durum olsa da ebeveynler için endişe verici olabilir. Ancak ateşin düşürülmesi, hastalığın iyileştiği anlamına gelmez.

Bebekte ateş görülmesinin yarattığı kaygı, anne babaların ateşi kontrol altına almaya çalışmadan bebeklerine ilaç vermelerine neden olabilir. Öyle ki,yapılan bir araştırmaya göre 500’e yakın annenin %95’i doktora danışmadan bebeklerine ateş düşürücü verdiklerini ifade etmiştir. 

Yaygın olarak yapılan hatalardan bir diğeri ise şurup ve fitil gibi iki ateş düşürücünün ardışık olarak kullanılmasıdır. Bebek sağlığı açısından bazı sorunlara yol açabilen bu tutum da ateşi bir an önce düşürme endişesine dayanır. Bebeklerde gereksiz ateş düşürücü kullanımı kaynaklı böbrek ya da karaciğerde sağlık sorunları ile karşılaşmamak için ebeveynlerin öncelikle ¨Bebek ateşlendiğinde ne yapmalı?¨ sorusunun cevabını öğrenmelerinde fayda vardır. 

Bebeklerde Ateş Kaç Olmalı?

Bebeklerin normal vücut sıcaklıkları yaklaşık 36.4 derecedir. 38 derecenin üzerindeki sıcaklık ateş olarak kabul edilir. Koltuk altı, oral yani ağız, kulak içi, temassız ve rektal yani makattan olmak üzere farklı ateş ölçüm metotları vardır. Vücudun iç sıcaklığına en yakın değeri verdiği için ilk 3 yaşta bebeklerde makattan ölçüm tavsiye edilir. Hatta 0-5 yaş arası için ağızdan termometre kullanılmamalıdır. 

Bebeklerde Ateş Nasıl Düşürülür?

Üç ayın altındaki bebeklerde ateş yükseldiği zaman öncelikle doktora başvurulmalıdır. Üç aylıktan büyük bebeklerin ateşi 38 derecenin üzerindeyse ateşi düşürmek için de şu yöntemler uygulanabilir:

• Bebeğin bulunduğu odanın sıcaklığının 21-22 derece olmasına özen gösterilebilir.

• Bebeğin üzerine örtü örtülmemesine ve ince kıyafetler giydirilmesine dikkat edilebilir.

• Bebeğe ılık duş aldırılabilir. Ancak banyo suyu çok soğuk olmamalı ve suya sirke gibi maddeler katılmamalıdır.

Ateş; susuz kalma yani dehidrasyona neden olabilir. Bu nedenle 6. aydan büyük yani ek gıdaya geçen bebeklere dehidrasyon riskine karşı yeterince su içirilmelidir. Sağlık sorunlarına yol açabilen dehidrasyon yani susuz kalmanın belirtileri arasında şunlar yer alır: Bebek gözyaşı dökmeden ağlayabilir, daha az idrar yapabilir veya ağzı kuruyabilir. 

Ateş düşürücü şurup ya da fitil kullanımı ile ilgili kesinlikle doktor tavsiyesine başvurulmalıdır. Fitil ya da şurup kullanımının süresi ve dozu, bebeğin bulunduğu aya göre doktor tarafından belirlenir. 

Bebeklerde Ateş Nasıl Ölçülmeli?

Bebeklerdeki ateşin ölçülmesi, doğru bir sonuç almak ve gerekli müdahalelerin yapılabilmesi için son derece önemlidir. Bebeklerde ateş ağızdan, makattan, koltuk altı ya da kulaktan ölçülebilir. Koltuk altından alınan ateş değerleri, makattan alınana göre 1⁰C daha düşüktür. Bu nedenle makattan yapılan ölçümlerde bu duruma dikkat etmek gerekir.

Ateşi tespit etmenin en doğru ölçüm metodu, beden sıcaklığı ölçümü yapan termometreler (dereceler) kullanmaktır. Rektal ölçüm küçük bebekler için en doğru yöntem olabilirken, daha büyük bebeklerde kulak veya koltuk altı ölçümleri tercih edilebilir. Bebeklerde ateş şu şekilde ölçülebilir;

• Rektal (Makattan) Ateş Ölçümü: Özellikle 0-3 ay arası bebeklerde, en doğru ve güvenilir yöntem rektal ölçümdür.  Termometreye bir miktar vazelin veya zeytinyağı sürdükten sonra bebek sırt üstü yatırılıp bacaklarını hafifçe yukarıya doğru kaldırılarak termometrenin ucunu makasta sadece 1-2 cm kadar yerleştirilir.  Termometre sinyalinin alınması ile sıcaklık okunabilir. Makattaki 38°C ve üzeri derece, ateş olarak kabul edilir.
• Koltuk Altı Ateş Ölçümü: Koltuk altı ateş ölçümü tam doğru sonucu vermese de kullanımı kolaydır. Bebeğin koltuk altına, kolları göğsüne sabitlenip elbiselerine temas etmeden termometre yerleştirilir.  Termometreden sıcaklığı veren sinyal sesi gelinceye kadar beklenir.
• Kulaktan Ateş Ölçümü: Kulaktan ölçüm hızlı ve pratik bir yöntem olsa da, kulak yapısına bağlı olarak sonuçlar tam olarak doğru olmayabilir. Kulak zarından çıkan ısı dalgalarının okunmasıyla yapılan bu ölçüm, genellikle 6 ay ve üzeri çocuklarda kullanılabilir.
• Alından Ateş Ölçümü: Bebeklerde temassız veya temasa dayalı olarak alın bölgesinden yapılan ölçüm kesin ve güvenilir bir yöntemdir. Alın termometresi ile alnın ortasından veya şakak bölgesinden temassız olarak ölçüm yapılabilir. Alın ölçümleri genellikle 37,5°C ve üzeri ise ateş olarak kabul edilebilir.
• Ağızdan Ateş Ölçümü: Ağızdan ölçümü, zor olduğu için genellikle daha büyük çocuklar ve bebeklerde kullanılır. Termometrenin ucunu dilin altına yerleştirilir ve bebeğin ağzını kapalı tutması sağlanır.

Bebeklerde Yüksek Ateş Neden Olur?

Vücut ısısının normalin üzerine çıkması, ateş olarak tanımlanır. Genel olarak makattan ölçülen normal vücut ısısı 36.4- 37.6 Cº, koltuk altından ölçülen normal ısı ise 36.5-37.0 ⁰C olarak kabul edilir. Vücut ısısının 37^oC’nin üzerinde olması durumunda, ateşten söz edilir. Koltuk altı ısısı 37-37.5 ^oC arası çok hafif ateş, 37.6-37.9^oC arası hafif ateş, 38-38.5 ^oC arası orta derecede yüksek ateş, 38.5-39.5 ^oC arası yüksek ateş, 40^oC’nin üzerinde ise çok yüksek ateştir.

3 aydan küçük bebeklerde ateş, çok ciddi enfeksiyon belirtisi olabilir. Kimi bakteri ya da virüslerin salgıladığı maddeler ya da kendileri, vücudu uyararak bazı vücut maddelerin artışına yol açar. Bu maddeler de beyne etki ederek ateşe neden olur. Zatürre, menenjit, eklem ve kas iltihapları da ateşin daha ağır nedenleridir. 

Yüksek Ateş Düşürülmezse Ne Olur?

Vücuttaki bir savunma mekanizması olan ateş, aynı zamanda bir belirti olarak bebekteki bir enfeksiyon ya da bir sağlık sorununu işaret eder. Bağışıklık sistemini olumsuz etkileyip vücudun savaşma gücünü düşüren bebeklerde yüksek ateş, bazı sağlık sorunlarına yol açabilir. Ateşin yükselmesi sırasında titreme, el ve ayaklardaki damarlardaki geçici daralmaya bağlı olarak eller ve ayaklarda soğuma gibi belirtiler ortaya çıkar.

Ateş uzun süre devam ederse; dehidrasyon (vücut sıvısı kaybı), ateşli havale ve organ hasarının yanı sıra, özellikle 41°C ve üzerindeki ateşlerde, bilinç kaybı, sayıklama veya halüsinasyonlar görülebilir. Çok nadir görülen, ancak uzun süreli ve aşırı yüksek ateşler kalıcı beyin hasarına da neden olabilir. Bu nedenle özellikle bebeklerde yüksek hızda hızlı kontrolde olmak ve gerekirse tıbbi yardım almak önemlidir.

Havale Nedir?

Bebeklerde ateş nedeniyle görülen havale; beyindeki elektrik boşalmaları nedeniyle vücut kaslarının istemsiz kasılmasıdır. Beyin hücrelerinin anormal bir şekilde aşırı elektriksel aktivite göstermesi sonucu ortaya çıkan bir nörolojik durumdur. Bebeklerde bu durum, bilincin veya kas kontrolünün kaybolmasına ve çeşitli motor aktivitelerin ortaya çıkmasına neden olabilir.

Genellikle ateşin hızla yükselmesi sonucu özellikle bebeklerde yüksek ateşli havale belirtileri görülebilir. Ateşin hızla yükselmesiyle başlayan havale nöbeti sonucu bebek, birden bilincini kaybeder, bedeni kasılır ya da gevşer, kaslarda ani kasılmalar görülebilir. Bunun nedeni henüz olgunlaşmamış çocuk beyninin ani ateş yükselmesinin neden olduğu sıcaklık değişimlerine tepki vermesidir.

Bebeklerde havalenin nedenleri ile havale geçiren bebek için neler yapabileceğinizi Bebeklerde Havale: Nedir, Belirtileri, Yüksek Ateş Düşürme yazımızı okuyarak öğrenebilirsiniz.

Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?

İki yaş altındaki bebeklerde ateş görülmesi durumunda bebeğin rahatlamasına yönelik yukarıda belirtilen uygulamaların ardından doktora danışılabilir. Ateşe eşlik eden aşağıdaki durumların varlığında ise vakit kaybetmeden doktora başvurulmalıdır:

• Ciltte kızarıklık ya da morluk varsa,

• Nefes almada güçlük yaşanıyorsa,

• Bıngıldakta kabarıklık ya da çökme varsa,

• Uyku hali gözlemleniyorsa,

• Yemek yemek istemiyorsa ve 

• Ateş 40 derecenin üzerinde seyretmeye başladıysa mutlaka en kısa sürede doktora başvurulmalıdır.

Doktor tarafından tavsiye edildiği takdirde bebeklerde fitil kullanımı ya da ateş düşürücü şurup içirilmesi gibi tedavi yöntemleri uygulanabilir. Özetle ¨Bebeklerde fitil kullanılmalı mı?¨ ya da ¨Ateş düşürücü verilmeli mi?¨ gibi soruların yerini ¨Ateşi düşürmeye yönelik doğru uygulamalar nelerdir?¨ sorusunun alması ve doktor tavsiyesinin birebir izlenmesi gerekir. 

Bebeğinizin ateşinin yükseldiğini fark ettiğiniz zaman mutlaka doktorunuza danışınız.

Dr. Özge Akça