Bebeklerde Katılma Nöbeti (Nefes Tutma)

Bebeğiniz korktuğunda, üzüldüğünde, öfkelendiğinde, ani bir şokta ya da canı yandığında ağlarken kısa bir süreliğine nefessiz mi kalıyor? Bu durumdayken bebeğinizin ağlayacak gibi ağzı açık olmasına rağmen sesinin çıkmadığını, yüz veya vücudunda renk değişikliği olduğunu gözlemleyebilirsiniz. Hatta tüm bunlarla birlikte bayıldığı zamanlar da oluyorsa, bebeğiniz katılma nöbeti yaşıyor olabilir. Bu durum sizi endişe endişelendirmesin, çünkü neyse ki bu nöbetler genellikle 5-6 yaşa kadar sona erer ve bebeğinizin sonraki sağlığı ile nörolojik gelişimini olumsuz etkilemez. Zararlı olmadığı için de genellikle herhangi bir tedavi gerektirmeyen bebeklerde katılma nöbeti (nefes tutma) sürecini, bazı tedbirlerle önleyebilir ya da tekrarını azaltabilirsiniz. Bebekler neden ağlar? Ağlayan bebekler için neler yapılmalı? sorularının cevapları için Ağlayan Bebeğinizi Sakinleştirmenin Yolları ve Bebeği Sakinleştirmenin Sıra Dışı Yolları başlıklı yazılarımızı okuyabilirsiniz.  

Katılma Nöbeti Nedir?

Katılma nöbetleri çocukluk çağında oldukça sık görülen, iyi seyirli olmakla beraber, tekrarlayan ataklar halinde seyreden durumlardır. Öfke, korku, travma gibi bebeğin ağlamasına sebep olan durumları takiben ortaya çıkan katılma nöbeti, bebeğin nefesini tutması, yüzünün kızarması, soluklaşması veya bilincini kaybetmesi şeklinde kendini gösterir.

Nefes tutma nöbeti olarak da bilinen katılma nöbeti, bebeğin genellikle kısa bir süre bilincini kaybedecek şekilde nefesini tutmasıdır. Hatta bazen bebek bayılıncaya kadar nefesini tutar ve oksijen eksikliği nedeniyle teninde solgunluk veya morarma oluşabilir. Ancak bu nöbetler kasıtlı değil, bebeğin süreci kontrol edemeyeceği istemsiz bir reflekstir. Katılma nöbetinin ardından da genellikle bir dakikadan daha kısa sürede bilincini geri kazanır.

Katılma nöbetleri en çok 6 ay-6 yaş arasındaki çocuklarda görülür. Çoğu bebek ilk ataklarını 18 aydan önce geçirir. Tipik başlangıç yaşı 6-18 ay olarak bilinen bebeklerde katılma nöbeti, nadiren de olsa yaşamın ilk birkaç haftası içinde de görülebilir. Nöbetler, gün içinde birden fazla olabildiği gibi ayda bir veya çok daha nadir sıklıkta tekrarlayabilir. Başlangıçtan sonra aylar içinde nöbet sıklığı artarken, nöbetlerin en sık görüldüğü dönem genellikle iki yaş civarıdır.

Nefes Tutma Nöbetleri Neden Olur?

‘Nefes tutma nöbetleri neden olur?’ sorusuna uzmanlar tarafından tam bir cevap verilemese de bu durumu genellikle öfke, hayal kırıklığı, acı veya korku gibi güçlü duyguların tetiklediği düşünülmektedir.

Bebeklerde nefes tutma nöbetlerini tetikleyen durumlar arasında şunlar yer alır;

• Öfke nöbeti
• Bebeğin kendini üzgün, kızgın veya sinirli hissetmesi
• Travmatik bir olayla birlikte bebeğin hayal kırıklığı yaşaması
• Bebeğin yaşadığı şok ya da korku
• Bebeğin hissettiği acı veya ağrı

Bebeklerde nefes tutma nöbetleriyle ilgili araştırmalar olsa da nöbetlerin kesin nedeni tam olarak bilinmemektedir. Bebekte bu duruma neden olduğu düşünülen bazı faktörler ise şunlardır:

• Genetik yatkınlık, ailesinde katılma nöbeti yaşayanların var olması
• Demir eksikliği anemisi
• Otonom sinir sistemi işlev bozukluğu
• Bazı genetik sendromlar

Katılma Nöbeti Olduğunda Ne Yapılabilir?

'Bebeğimin katılma nöbeti geçirdiğini nasıl anlarım?' diye merak ediyorsanız öncelikle bunun bazı belirgin belirtilerinin neler olduğunu öğrenmelisiniz. Belirtileri bilmeniz bebeğinizi gözlemlemenizi ve süreci daha iyi yönetmenizi kolaylaştırabilir.

Bebeklerde katılma nöbeti öncesi ve sonrasında genellikle şunlar yaşanır;

• Bebek ağlamaya başladıktan sonra nefesi kesilir.
• Ağlayacak gibi ağzı açık olmasına rağmen sesi çıkmaz.
• Cilt rengi maviye veya griye döner, bazen de soluklaşır.
• Bebekte bu esnada gevşeme olabilir ya da tam tersi vücudu kasılabilir.
• Hafif gözlerde kayma, bazen ellerde kasılma görülebilir.
• Tüm bu sürecin ardından ise bazen birkaç dakikalık baygınlık geçirebilir.
• Bir dakikaya kadar bilincini kaybedebilir.
• Katılma nöbetinden sonra bebek bir süre bilinci bulanık ve uykulu olabilir.

Bebeklerde katılma nöbeti genellikle 1-2 dakika sürer ve bu süreden sonra bebek kendine gelir. Peki bebeğiniz katılma nöbeti geçirdiği sırada anne-baba olarak sizin neler yapmanız, neler yapmamanız gerekir?

Katılma nöbeti sürecindeki en önemli konu, ailenin bu nöbetlerin seyri ve neler yapması gerektiği hakkında bilgi sahibi olmasıdır. Katılma nöbeti geçiren bir bebeğiniz varsa, bu nöbetlerin iyi huylu nöbetler olduğu, eşlik eden ek bir hastalık olmaması halinde ölüme yol açmayacağı, zeka geriliği ve felç gibi bir olayın görülmeyeceğini bilmelisiniz. Bu bilgiler sizi rahatlatabilir ve katılma nöbeti sırasında panik yapmanızı önleyebilir. Ancak nöbet sırasında bebeğinize yaklaşımınız ve süreci kolaylaştıracak şekilde davranmanız oldukça önemlidir.

Katılma nöbetleri sırasında endişe duyabilir, korkabilirsiniz. ‘Bebeğimin katılma nöbeti sırasında ne yapabilirim?’ diyorsanız, bunun için öncelikle şu noktalara özen göstermelisiniz;

• Katılma nöbeti sırasında bebeğinize sakince yaklaşın ve sakin kalmaya çalışın.
• Bebeğinizin yanında olduğunuzu ona hissettirin ve atağın geçmesini bekleyin. 
• Bilinç kaybı yaşaması halinde bebeğinizi yumuşak bir zeminde düşmeyeceği bir yerde yan yatar pozisyona getirin. Böylece yaralanma ve solunum yollarının tıkanma riskine karşı tedbir almış olursunuz.
• Kafasını, kollarını ve bacaklarını bir yere vurmalarına engel olun.
• Katılma nöbeti sırasında bebeğinizin vücudunu sarsmayın, soğuk su banyosu yaptırmayın ya da yüzüne su sıçratmayın.
• Suni teneffüs ve kalp masajı yapmaya çalışmayın. 
• Bebeğinizin ağzına parmaklarınızı sokmayın.

Merak etmeyin, bebeğinizin katılma nöbeti 1-2 dakika içinde kendiliğinden sona erecek ve bebeğiniz düzelecektir. Bebeğinizin bilinci yerine geldikten sonra normal davranın, telaşlı görünmeyin. Ayrıca bunu bilinçli olarak yapmadığını unutmayarak ona kızmayın.

‘Katılma nöbeti olduğunda ne yapılabilir?’ sorusuna cevap olarak daha detaylı bilgi almak için sağlık kuruluşlarına başvurabilir, uzman hekimlere danışabilirsiniz.

Nefes Tutma Nöbeti Çeşitleri Nelerdir?

Bebeklerde nefes tutma nöbetlerinin çeşitleri vardır. Katılma nöbetleri bebekte tetikleyici bir durum ile başlayıp ağlamayla devam eder. Tetikleyici etmenler ve bebekte oluşan renkteki değişim, nöbet tiplerine göre değişiklik gösterebilir. Buna göre nöbetler siyanotik, soluk ve karma tip nöbet olarak üç çeşittir.

• Siyanotik tipte nöbeti başlatan uyaran daha çok duygusal bir gerilim iken, genellikle bebeğin öfkelenmesi veya hüsrana uğramasıyla ortaya çıkar. Bu durum bebeğin yüzü mor veya maviye dönene kadar nefesini tutmasına neden olur.
• Bebeğin yüzünün beyaza döndüğü soluk tip, özellikle fiziksel travmalarla tetiklenir ve nefes almasının durduğu ani bir korku ile ilişkilendirilir.  
• Karma nöbetli durumlarda ise psikojenik faktörler ile travmanın rol aldığı saptanmıştır. 

Bu çeşitlerde nöbetler birkaç dakika kadar sürebilir ve sonrasında bebek tamamen iyileşebilir. 

Katılma Nöbetleri Nasıl Tedavi Edilir?

Bir nöbet, bebek tekrar nefes almaya başlayana kadar genellikle bir dakika civarında sürer. Katılma nöbeti çoğu bebekte geçici bir durum olduğu için tedavi gerektirmez. Ancak bu duruma neden olabilecek altta yatan bir neden varsa nedene yönelik tedavi uygulanabilir. Tanı için olayın öyküsü ile tetikleyen durumların varlığı araştırılabilir. Nöbetle ilgili şikayetlerin başlangıç yaşı, nöbet sıklığı, nöbetlerin klinik özellikleri irdelenebilir, aile öyküleri ve özgeçmişleri sorgulanabilir.

Bebeklerde katılma nöbetinin oluş koşulları ve süresi önemlidir. Bu nedenle bebeğinizin nöbeti sırasında iyi gözlemleme yapmaya özen göstermelisiniz. Çünkü katılma nöbetine özgü olan herhangi bir laboratuvar testi veya görüntüleme yöntemi yoktur. Eğer bebeğinizin katılma nöbetini başlangıç anından itibaren gözleyemediyseniz önemli ayrıntılar kaçırılacağı için tanı koymak güçleşebilir. Tanının doğrulanması açısından atak anını video kayıtları ile görüntülemeniz doktora yardımcı olacaktır.

Günümüze kadar yapılan çalışmalar ışığında katılma nöbeti geçiren bebeklerde, yüksek oranda aile öyküsü pozitifliği ile demir eksikliği ve anemisinin yüksek oranda olduğu saptanmıştır. Yine yapılan birçok çalışmada anemi derinleştikçe, tablonun ağırlaştığı ve verilen tedaviye o oranda hızlı yanıt alınarak nöbet sayısının azaldığı görülmüştür. Erken dönemde daha düşük dozlarda demir desteği ile yüksek oranda nöbetlerin sonlandığı da gözlenmiştir. Demir eksikliği ne kadar erken fark edilir ve müdahale edilirse nöbetlerin o kadar erken son bulduğu uzmanlar tarafından ifade edilmektedir. Katılma nöbetlerinin nasıl tedavi edileceğiyle ilgili doktorunuz sizi en iyi şekilde yönlendirecektir.

Katılma Nöbetleri Nasıl Önlenir?

Katılma nöbetleri her ne kadar iyi gidişli ve okul öncesi döneme kadar genellikle kendiliğinden sonlanan bir durum olsa da hem bebek hem de ebeveynler açısından zor bir süreçtir. Bu süreci daha rahat geçirmek ve nöbetlerin sıklığını azaltmak için ‘Katılma nöbetleri nasıl önlenir?’ konusunda şunları yapabilirsiniz;

• Bebeğinizin katılma nöbetini tetikleyen sebepleri iyi bilip, nöbetin yaşanmaması için duygusal tetikleyicilerden kaçınarak bu durumların oluşmasını engelleyebilirsiniz.
• Bebeğinizin katılma nöbeti geçireceğini düşündüğünüz durumlarda onun dikkatini dağıtabilirsiniz.
• Korktuğunda veya zor bir deneyim yaşadığında bebeğinizi hemen sakinleştirip rahatlatmaya çalışabilirsiniz.
• Bebeğinizin aşırı yorulmamasına, uykusuz veya aç kalmamasına özen göstermelisiniz.

Tüm bunların yanı sıra uzman bir doktora danışarak, bebeklerde katılma nöbetlerinin önlenmesiyle ilgili bilgi alabilirsiniz.

Ne Zaman Doktora Başvurmak Gerekir?

Katılma nöbeti yani nefes tutma, genellikle nörolojik muayeneleri normal olan ve yaşa uygun gelişimsel dönüm noktalarını karşılayan bebeklerde görülür. Katılma nöbetinin çocukluk çağı ile sınırlı olması ve büyük çoğunluğunun okul öncesi dönemde kaybolması nedeniyle iyi seyirli bir klinik tablo olduğu bilinmektedir. Ebeveynlerde korkuya ve paniğe neden olsa da katılma nöbetleri, bir sağlık sorununa işaret etmez. Ciddi sağlık riskleri oluşturmaz ya da beyin hasarına yol açmaz. Bu nedenle katılma nöbetleri bebeğiniz için zararlı değildir.

Ancak bazı durumlarda bir doktora başvurmanız gerekebilir;

• Bebeğinizin 6 aylıktan küçük olması,
• Sık sık katılma nöbeti geçirmesi,
• Katılma nöbetlerinin aniden başlaması,
• Nöbetten sonra iyileşmesinin zaman alması ve aşırı derecede uykulu olması,
• Katılma nöbetinin bir dakikadan uzun sürmesi,
• Katılma nöbeti sırasında bebeğinizin düşerek kafasını bir yere çarpması gibi durumların biri ya da birkaçı mevcutsa doktora danışmanız yararlı olacaktır.

Bebeklerde katılma nöbeti (nefes tutma) ile ilgili bilgi sahibi olmanızın yanı sıra bebeğinizin doğumdan sonra yaşanacağı değişimleri, ay ay gelişim serüvenini öğrenmek için İlk Adımlarım Bebek Gelişimi kategorisindeki içeriklerimize göz atabilirsiniz.