Gestasyonel (Gebelik) Diyabeti Nedir, Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi

Hormonlar, hamilelikteki değişikliklerin nedenlerinden birini oluşturur. Gebelik sırasında bazı hormonlar bebeğin gelişimi için normalden daha fazla salgılanır. Hamilelikte en yaygın teşhislerin başında olan gestasyonel (gebelik) diyeti de hormonlardaki değişimden kaynaklanır ve anne adayları arasında görülme oranı oldukça fazladır. Eğer siz de gebelikte diyabeti yaşıyorsanız bilin ki yalnız değilsiniz. Hamilelikte diyabet, sizin hamile kalmadan önce şeker hastası olduğunuz veya doğumdan sonra şeker hastası olacağınız anlamına gelmez. Bu süreci doktorunuzun takibi ve yönlendirmesiyle sağlıklı bir hamilelik ve sağlıklı bir bebeğe sahip olarak geçirebilirsiniz.

Gestasyonel diyabeti nedir?

Gestasyonel diyabet, hamilelik sırasında gelişen ve genellikle doğumdan sonra kaybolan yüksek kan şekeridir. Gebeliğin herhangi bir aşamasında olabildiği gibi genellikle ikinci veya üçüncü trimesterde daha sık görülür. Çoğunlukla gebeliğin 20. haftasından sonra, özellikle de 24. ve 28. haftaları arasında gelişir. Vücut, hamilelikteki ekstra ihtiyaçları karşılamak için kan şekeri düzeylerini kontrol etmeye yardımcı olan bir hormon olan insülini yeterince üretemediğinde olur.

Hamilelikte diyabet neden olur?

Gestasyonel diyabet, vücudun hamilelik sırasında yeterli insülin üretemediğinde ortaya çıkar.  Pankresta yapılan bir hormon olan insülin, vücudun enerji için glikoz kullanmasına ve kan şekeri seviyesini kontrol etmesine yardımcı olur. Kan şekerinin enerji olarak kullanılmak üzere vücuttaki hücrelere girmesini sağlar ve glikozun kandan enerji için kullanıldığı hücrelere taşınmasına yardımcı olur. Vücudun hamilelik sırasında ihtiyaç duyulan ekstra insülini yapamaması ise gestasyonel (gebelik) diyetine neden olur.

Hamilelik sırasında vücut daha fazla hormon üretir. Bu hormonlar insülinin vücuda etkisini bloke eder. Hormonal değişiklik, hücrelerin insülini daha az etkili bir şekilde kullanmasına neden olur, buna insülin direnci denir. İnsülin direnci, anne adayının vücudunun insülin kullanmasını ve vücudun şekeri (glukoz) parçalamasını zorlaştırır. İnsülin direnci çok güçlü hale gelirse kan şekeri seviyeleri anormal şekilde yükselebilir. Bu da gestasyonel diyabete neden olabilir.

Anne adayları, hamileliğin son dönemlerinde bir miktar insülin direncine sahip olur. Bazı anne adaylarında insülin direncini yenmek için yeterli insülin üretilir. Yeterli insülin üretilemeyen anne adaylarında ise gestasyonel diyabet gelişebilir.

Gestasyonel diyabetin risk faktörleri nelerdir?

Anne adayları açısından gestasyonel diyabet için bazı risk faktörleri bulunur. Bunların başında şunlar gelir;

•            Fazla kilolu olmak (vücut kitle indeksinin (BMI) 30'un üzerinde olması)

•            Gebeliğin ilk 18-24. haftalarında fazla kilo almak

•            Yüksek tansiyona sahip olmak

•            Ailede şeker hastalığı öyküsünün bulunması

•            Önceki gebelikte gestasyonel diyabet varlığı

•            Daha önce 4 kilonun üzerinde bir bebek doğurmak

•            Çoğul hamilelik yaşamak

•            Fiziksel hareketsizlik

•            Kalp rahatsızlığı geçmişi

Bunlar gebelik diyabeti yaşama riskini artıran faktörler olsa da bu risklere sahip olmayan anne adayları da hamilelikte gestasyonel diyabet yaşayabilir. Bu nedenle anne adaylarının hamileliklerinin 20. haftasından sonra, özellikle 24. ve 28. haftalar arasında doktorunun onayı ve tavsiyesiyle gestasyonel diyabeti tarama testi yaptırması önem taşır. Çoğu teşhis, yalnızca gebelik diyabeti taraması sırasında kan şekeri seviyeleri test edildiğinde anlaşılabilir.

Gestasyonel diyabet belirtileri nelerdir?

Gestasyonel diyabet genellikle herhangi bir belirtiye neden olmaz. Belirti göstermese de ağız kuruluğu, çok su içme, çok sık idrara çıkma, idrarda glukoz saptanması, tekrarlayan idrar yolu/vajinal enfeksiyonlar, bulantı, yorgunluk ve halsizlik gebelik diyabetinin olası belirtileri arasında sayılabilir. Bazı anne adaylarında kan şekeri seviyeleri çok yükselirse bu semptomlar görülebilir. Doğru teşhisin konulabilmesi için doktora danışılması gerekir.

Gebelikte diyabet hamileliği nasıl etkileyebilir?

Gestasyonel diyabetli anne adaylarının çoğu, sağlıklı bebekleri olan normal gebeliklere sahiptir. Ancak kan şekeri değerlerinin kontrol altına alınamayıp yüksek seyretmesi, bebeğin anne karnında gelişimini etkileyerek fazla kilo almasına neden olabilir. Bu durum erken doğum ve sezaryen gerektirme olasılığını artırabilir. Gestasyonel diyabetin yaratacağı riskler ve hamileliğe etkileri hakkında daha detaylı bilgi doktordan alınabilir.

Gebelik diyabetinin tanısı nasıl konur?

Doktor, anne adayının ve bebeğin sağlığını korumak, tedaviye başlayabilmek için gestasyonel diyabet testi önerebilir. Gestasyonel diyabet genellikle gebeliğin 24. haftasında gelişir. Bu nedenle hamileliğin ilk trimesterinde diyabet riski bulunmuyorsa, 24-28. haftalar arasında şeker yükleme testi ile tarama yapılır. Ancak gestasyonel diyabet için yüksek risk bulguları varsa doktor tarafından daha erken haftalarda test yaptırılması tavsiye edilebilir. 

Tarama ile gestasyonel diyabetik olan anne adaylarının saptanması ve tedaviye başlanması, anne ve bebek ile ilgili komplikasyonların önlenmesi açısından oldukça önemlidir. Tarama testi, yaklaşık 2 saat süren oral glukoz tolerans testi (OGTT) olarak adlandırılır. OGTT kan şekerinin normal aralıklarda olup olmadığını belirlemek için diyabeti taramak, teşhis etmek ve izlemek ve hipoglisemi (düşük kan şekeri) ve hiperglisemi (yüksek kan şekeri) varlığını izlemek için yapılır.  

Tarama amacıyla, oral glukoz tolerans testinden önce anne adayının genellikle en az 8 saat su dışında hiçbir şey yiyip içmemesi önerilir.  Açlık kan örneği alındıktan sonra belli miktarda glukoz içeren bir içecek içirilen anne adayının vücudunun glikozla nasıl başa çıktığını görmek için 2 saat sonra bir kan örneği daha alınır. Çıkan sonuçlara göre gestasyonel diyabetin olup olmadığı doktor tarafından yorumlanabilir.

Gestasyonel diyabet tedavisi nasıl olur?

Gestasyonel diyabetiniz varsa, kan şekeri seviyenizi kontrol edip hamileliğinizle ilgili riskleri azaltarak keyifli ve sağlıklı bir süreç yaşayabilirsiniz. Bunun için erken tespit ve iyi bir tedavi planlaması yapıp uygulamanız önem taşır. Doktorunuz sizin için hangi tedavinin uygun olacağına karar vererek, düzenli aralıklarla tedaviye verilen yanıtı takip edebilir.

Gestasyonel diyabetinizi yönetmek için pek çok şey yapabilirsiniz.  Hamilelikte diyabet tedavisi için öncelikle şunlara özen gösterebilirsiniz;

• Seviyelerinizin sağlıklı bir aralıkta kaldığından emin olmak için kan şekerinizi kontrol etmelisiniz.
• Gestasyonel diyabet ile sağlıklı bir hamilelik süreci geçirmek için dengeli bir diyet uygulamalısınız. Sağlıklı yiyecekleri doğru zamanda doğru miktarlarda tüketmeniz önemlidir. Doktorunuz veya diyetisyeniniz tarafından oluşturulan sağlıklı bir beslenme planını takip edebilirsiniz.
• Orta derecede düzenli fiziksel aktivite kan şekerinizi düşürür ve sizi insüline karşı daha duyarlı hale getirir. Hamileliğiniz boyunca size ve bebeğinize yönelik güvenli olan aktivite düzeyini belirlemek için doktorunuza danışabilirsiniz. Ne tür fiziksel aktivite yapabileceğiniz ve kaçınmanız gereken herhangi bir fiziksel aktivite olup olmadığı hakkında doktorunuzdan bilgi alabilirsiniz.
• Hamilelik sürecini ve bebeğinizin gelişimini düzenli şekilde takip etmelisiniz. Bunun için doktor kontrollerini aksatmamanız önem taşır.
• Bebeğiniz doğduktan sonra kan şekeri seviyeleriniz genellikle normale döner. Bununla birlikte, gestasyonel diyabetli bazı annelerde tip 2 diyabet gelişebilir. Doğumun ardından sağlıklı bir vücut ağırlığına ulaşarak sağlıklı bir kiloyu korumak, dengeli beslenmek ve düzenli egzersiz yapmak diyabet riskinizi azaltabilir. Bebeğiniz doğduktan sonra seviyelerinizin normal olup olmadığını anlamak için doktorunuza danışarak tavsiye edilen dönemlerde diyabet kontrolü için kan testi yaptırabilirsiniz.

Gebelik şekeri hakkında daha fazla bilgi almak için Gebelik Şekeri Nedir? başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.