Hamilelikte Folik Asitin Önemi

Folik asit suda çözünen bir B vitamini türevidir. Besinlerde doğal bulunan şekline folat, ilaçlarda bulunan formuna ise folik asit denir. Vücutta kan yapımında, hücrenin temel yapıtaşlarının oluşumunda, DNA’nın yapımı ve onarımında etkili olan folik asit, besinlerle alınmasının yanı sıra gebelik döneminde dışarıdan takviye alınması gereken bir vitamindir. Gebelikte folik asitin önemi ise nöral tüp defektlerini (NTD) önlüyor olmasından kaynaklanır. Hamilelikte folik asitin önemi kadar gebelik öncesi dönemde beslenme de hem anne hem de bebek sağlığını açısından önem taşır. Hamile kalmak istiyorsanız beslenme konusunda nelere dikkat etmeniz gerektiğini Gebelik Öncesi Dönemde Beslenme yazısından öğrenebilirsiniz.

Folik asit – Bebeğinizin gelecekteki sağlığını korumanın yolu

Folik asit bebeğinizin erken gelişimini desteklediğinden hamileliğinizin ilk trimesterinde anahtar rol oynayan besleyici bir maddedir. Ne işe yaradığını, ne kadar ihtiyacınız olduğunu ve hangi besinler sayesinde alımı artırıp nöral tüp problemleri riskini azaltabileceğinizi öğrenin.

Folik asit bebeğinizin, birinci ayda ortaya çıkan ve sonunda omurilik ve beynini oluşturan nöral tübün oluşumunda önemli rol oynar.

Bunlar bir araya geldiğinde bebeğinizin tüm vücudunun kontrol merkezi olan merkezi sinir sistemini meydana getirir ve gelecekteki büyümesinin, gelişiminin ve fonksiyonlarının normal ilerlemesinin temelini oluşturur. Fetusta nöral tüp oluşumuyla annenin aldığı folik asit arasında köklü bir ilişki olması folik asitin neden hamilelikte önemle tavsiye edilen beslenme desteklerinden biri olduğunu açıklıyor. 

Yeterli folik asit alımının ayrık omurga gibi nöral tüp defektleri riskini düşürdüğü gözlemlenmiştir. Ayrık omurga gibi kusurlarda, düzgün birleşmeyen omurilik açıkta kalır ve gelişim problemlerine yol açar.

Folik asit, birçok yiyecekte bulunmasına rağmen, yediklerinizden yeterli seviyede alınması zordur. Günlük takviye alınmasıyla bebeğinizin gelişimini desteklemek için yeterli miktarı aldığınızdan emin olabilirsiniz.

Folik asit gebelikte ne zaman alınmalı?

Aslında folik asit kullanımına hamilelik söz konusu olmadan başlanması gerekir. Folik asitin, bebeğin beyin ve sinir sistemi gelişimi açısından çok önemli olması nedeniyle hamilelik öncesinde alınmaya başlanması önerilir. Uzmanlar, gebe kalmadan 2 ay önce folik asite başlanılmasını ve gebeliğin 12. haftasının sonuna kadar her gün kullanılmasını tavsiye eder. Vücutta depolanmayan ve sürekli yenilenmesi gereken folik asitin, her gün alınmasına da özellikle dikkat edilmelidir.

Hamilelikte folik asit içmek şart mı?

Hamilelikte folik asit içmek uzmanlar ve doktorlar tarafından özellikle tavsiye edilir. Dünya Sağlık Örgütü, anne adaylarına demir desteğinin yanında 400 mcg folik asit desteği almalarını önermektedir. Uzmanlar, folik asitin takviye şekilde alınmasının, hamileliğin ilk birkaç ayında olduğu gibi hamilelik boyunca da alınmaya devam edilmesini tavsiye eder. Eğer planlı bir gebelik yaşanmamışsa gebeliğin anlaşıldığı an folik asit kullanmaya başlamak gerekir.

Hamilelikte ilk 3 ay folik asit kullanılmazsa ne olur?

Hücre yapımının hemen hemen tüm aşamalarında yeri olan folik asit, bebek gelişimi için çok önemli olduğu gibi vücutta protein sentezi, hücre çoğalması ve kemik iliğinin görevini eksiksiz yerine getirmesinde rol oynar. Beyin ve omurilik gelişimi, hamileliğin ilk dört haftasında tamamlanır. Anne adayının bu süreçte hamilelik için gerekli folat miktarını sadece yiyeceklerden alamaz. Bu yüzden anne adayının, gebelik öncesi ve sırasında folik asit takviyesi gerekir.

Araştırmalar, gebelik öncesi besin takviyesi ve ilave folik asit ilaçlarıyla folik asit eksikliğinden doğan sorunların aşılabileceğini göstermektedir. Hamilelikte ilk 3 ay folik asit kullanılmazsa nöral tüp defekti adı verilen merkezi sinir sistemi anomalileri, değişik şekillerde ve derecelerde görülebilir. Yeterli düzeyde folik asit alınmazsa bebeğin merkezi sinir sistemine bağlı sakatlıklar, omurgasında ve kafatasında gelişim bozuklukları meydana gelebilir.

Folik asit eksikliği neden olur?

Vücuttaki fonksiyonların devamlılığı için önemli olan folik asit, DNA ve diğer genetik materyallerin sentezlemesi, onarımı ve hücrelerin bölünmesi için de oldukça önemlidir. Folik asit besin yoluyla alınabilir.  Birçok gıdadan folik asit temin edilebilir. Folik asit vücutta depolanmayan bir vitamindir. Bu nedenle besinler ya da takviyeler yolu ile düzenli olarak vücuda alınması gerekir. Ancak bazı durumlarda besin yoluyla tamamlanamadığı için folik asit eksikliği oluşabilir. Bu durumda doktor tavsiyesiyle ve önerdiği miktarda folik asit desteği alınarak, vücudun ihtiyaç duyduğu folik asit karşılanabilir.

Hamilelikte folik asit alınmazsa ne olur?

Hafif derecede folik asit eksikliği çoğu kişide görülebilir. Ancak eksikliğin artması durumunda bazı hastalıklar oluşabilir. Folik asit eksikliğinde en çok anemi (kansızlık) görülür. Folik asit, vücudun kırmızı kan hücreleri yaratmasına yardımcı olur. Vücutta yeterli kırmızı kan hücrelerinin olmaması anemiye yol açar. Hamilelik sırasında folik asit eksikliği bebeğin anomalili doğmasına sebep olabilir.

Hamilelik döneminde yeterli folik asit alımı, anne karnındaki bebeğin gelişimi ile DNA ve RNA üretimi sırasında kritik rol oynar. Aynı zamanda folik asitin yeterli düzeyde olması, bebeği birçok hastalığa karşı koruyabilir.  Gebelikle beraber artan ihtiyaç nedeniyle anne adaylarında folik asit yetmezliği gelişebilir. Hamileliklerde folik asit eksikliği, bebekte spina bifida ve anensefali gibi nöral tüp düzensizliklere neden olabilir. Yapılan araştırmalar, hamilelikte yeterli miktarda folik asit alımının bebekte merkezi sinir sistemi anomalilerinin görülme ihtimalini azalttığını göstermektedir.

Folik asit eksikliği belirtileri nelerdir?

Folik asit eksikliği vücutta bazı belirtiler görülmesine neden olur. Bunların başında da şunlar gelir;

• Uyuşukluk
• Yorgunluk
• Nefes darlığı
• Deride ve mukozada solgunluk
• Ağız kenarlarındaki çatlaklar
• Dil şişmesi, dil üzerinde düzleşme
• Büyümede yavaşlama
• Kaslarda güçsüzlük
• Batma, karıncalanma gibi nörolojik belirtiler
• Baş dönmesi

Folik asit eksikliği çoğu kez dış belirtilerden ziyade kan testleri sonunda, vücutta anemi olduğu anlaşılınca ortaya çıkar. Hafif eksikliklerde kişide depresyon görülebilir. Eksiklik çok fazla ise sinirler hasara uğrar, sinir kaynaklı ağrılar oluşabilir.

Hamilelikte folik asit ne kadar kullanılır?

Anne karnındaki bebekte olası bir merkezi sinir sistemi kaynaklı sıkıntıyı önlemeye yardımcı olmak için, hamilelikten 12 hafta sonrasına kadar ilaç takviyesi olarak folik asit kullanmak faydalı olur. Hamilelikte folik asit kullanımı, gebelik oluştuktan sonra ilk 12 hafta için önerilir. Hamile kalmadan önce ve hamileliğin 12. haftasına kadar her gün folik asit takviyesi almanız önem taşır. T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından, bebeklerin beyin ve omurilik gelişimleri sırasında ortaya çıkan anormallik riskinden korunmak için gebelik planlayan kadınlara gebelik öncesi dönemden başlayarak, diyete ek olarak 400 mcg/gün folik asit desteği verilmesi ve gebeliğin ilk üç ayı boyunca da bu desteğin devam ettirilmesi önerilmektedir. Hamilelik sürecindeki folik asit kullanımı ve miktarları konusunda doktorunuzdan destek ve bilgi alabilirsiniz.

Hamilelikte ne kadar folik aside ihtiyacım var?

”Kimi yiyecekler folat (folik asit kaynağı yiyecekler) barındırsa da önerilen günlük 400mcg’lık ihtiyacınızı gidermenin en iyi yolu ek destek olarak almaktır.  Bu konuda mutlaka doktorunuza danışmalısınız.

Kimi kadınlarda nöral tüp defekti riski daha yüksek olduğundan, daha yüksek koruma sağlamak amacıyla hamileliklerinde daha fazla folik aside ihtiyaç duyabilirler. Doktorunuz aşağıdaki durumlarda günlük folik asit alımınızı arttırabilir:

• Sizde ya da eşinizde nöral tüp defekti varsa
• Ailenizin geçmişinde nöral tüp defekti varsa
• Nöral tüp defektine sahip başka bir hamilelik geçirdiyseniz
• Diyabet hastasıysanız
• Epilepsi tedavisi görüyorsanız

İlk trimesterinizdeyseniz ve hamilelik öncesi folik asit desteği almadıysanız endişelenmeyin. Şimdi başlayıp 12. haftaya kadar devam edebilirsiniz. Ancak mutlaka doktorunuza danışmalısınız.

Folat, yiyeceklerden edinebileceğiniz folik asit kaynağıdır. İyi folat kaynağı besinler şunlardır;

• Koyu yeşil yapraklı sebzeler
• Esmer pirinç
• Tahıllı ekmek
• Zenginleştirilmiş kahvaltılık gevrek

Folat, suda çözünen bir madde olduğundan bazı pişirme tekniklerine karşı hassastır; özellikle yüksek ateşte kaynatma ve hafif ateşte kaynatma gibi. Eğer sebzelerinizi yüksek ateşte kaynatıyorsanız içindeki folat miktarının %80’ini, hafif ateşte kaynatıyorsanız %40’ına kadarını kaybetme riskiniz var. Folat açısından zengin sebzeleri hazırlarken içeriğini korumak için buharda pişirme, ağartana kadar az ateşte pişirme ya da fırında pişirme tekniklerini seçebilir ya da çiğ tüketebilirsiniz.  Eğer yüksek ateşte kaynatarak tüketecekseniz kaynattığınız suyu sebze suyu olarak kullanabilir ya da çorbanıza besleyici bir gıda olarak ekleyebilirsiniz. 

(Meyve ve sebzeler için önerilen porsiyon 80 gr.’dır.)

Sonraki Adım

Eğer henüz hamileliğinizin 12. haftasında değilseniz beslenme düzeninizde en az 400mcg folik asit alımı olduğundan emin olun.  Bu konuda mutlaka doktorunuza danışın.

Aşağıdaki folat zengini yemek ve atıştırmalıklarla hamileliğiniz boyunca folik asit alımınızı arttırabilirsiniz:

• Köri soslu pazılı esmer pirinç ve mercimek
• Tahıllı tost ekmeği üzeri fırında pişmiş fasulye
• Fırınlanmış karalahana cipsi
• Humus dip soslu brokoli

Beslenmeden uykuya, oyun tercihlerinden sosyal hayata kadar gelişim sürecinde her adımın zekaya etkisi vardır. Bebeğin zeka gelişimini destekleyen faktörlerin neler olduğunu öğrenmek için Bebek Zeka Gelişimi Önerileri başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.