Kan Uyuşmazlığı Nedir?

Bebekler Rh değerini genler aracılığıyla anne ya da babasından alır. Bebeğin kan grubunun özellikleri, anne karnındaki ikinci ayından sonra, anne ve babasının kan grubuna göre oluşur. Bazı hamileliklerde, bebeğin kan grubu faktörü, annesinin kan grubu faktörü ile uyuşmayabilir. İşte bu durumda anne ile bebek arasında kan uyuşmazlığından söz edilebilir.

Kan grubunuz Rh negatif, eşinizin ise Rh pozitif ise hamilelik sürecinizde kan uyuşmazlığı oluşabilir. Ancak hemen endişe etmenize gerek yok, çünkü bu sorunun bazı tedavi yöntemleriyle önlenmesi mümkün. Sizinle bebeğiniz arasında Rh uyuşmazlığının tespiti doktor müdahalesi gerektirse de kan uyuşmazlığınız, hamilelik süreci ve doğum sonrasında yapılan bazı tedaviler ile bebeğinizde herhangi bir sağlık sorunu oluşmadan çözülebilir. Bu yazımızda ‘Kan uyuşmazlığı nasıl olur?’, ‘Kan uyuşmazlığı iğnesi ne zaman yapılmalıdır?’ gibi soruların cevaplarıyla kan uyuşmazlığının hamilelik sürecine etkilerini öğrenebilirsiniz.

Kan uyuşmazlığı nasıl olur?

Kan uyuşmazlığı, anne adayının kan grubunun Rh negatif, baba adayının Rh pozitif olması durumunda oluşur. Anne adayının kan grubunun Rh negatif, babanın kan grubunun ise RH pozitif olmasından doğacak bebeğin, kan grubu baba gibi Rh pozitif ise, kan uyuşmazlığı söz konusu olur. Bebek Rh geçişini pozitif olan babasından alırsa, annesinin Rh negatif kan grubundan farklı olacağı için kan uyuşmazlığı meydana gelir. 

Annenin savunma sistemi, Rh pozitif kan grubundaki, yani alyuvarlarında Rh proteini taşıyan bebeğin farklı kan grubunu, kendine yabancı madde olarak algılar. Bu durumda anne adayı, bu yabancı proteine karşı antikor üreterek onu yok etmeye çalışabilir. Annenin oluşturduğu antikorlar, göbek kordonu yolu ile bebeğe geçer. Anne karnındaki bebeğin alyuvarlarına saldıran antikorlar, bebeğin kan hücrelerini yok eder.

Kan uyuşmazlığının etkileri nelerdir?

Bir Rh uyuşmazlığı olan kan uyuşmazlığının en büyük özelliklerinden biri, ilk gebelikte bir sorun yaratma ihtimalinin hemen hemen hiç olmamasıdır. Kan uyuşmazlığı bulunan çiftin ilk bebeğinde kan uyuşmazlığı riski olmazken, takip eden gebeliklerde kan uyuşmazlığı görülme ihtimali çok yüksektir. Bunun nedeni anne adayının geliştirdiği antikorlardır.

Kan grubu Rh negatif bir anne ve Rh pozitif bir baba çocuk sahibi olursa, ilk bebek Rh pozitif olduğu takdirde, bu bebekte çoğunlukla bir sağlık sorunu yaşanmaz. Ama ilk bebeğin Rh pozitif olması, annede Rh faktörüne karşı antikorlarının gelişmesine neden olur. Bu antikorlar ilk gebelikte çok yavaş hızda geliştiğinden ilk bebek etkilenmez.

Anne adayı ilk gebelikte, bebeğin Rh pozitif yeni kan hücrelerine karşı savunma geliştirene kadar bebek doğmuş olur. Ancak bu durum annenin ikinci ve sonraki gebeliklerinde bu seyirde ilerlemez. Annenin ilk gebeliğinde oluşturduğu antikorlar hazır olduğu için, sonraki gebelikte hemen bebeğe geçebilecek durumdadır. İkinci ve sonraki gebeliklerde anne kanındaki antikorlar, bebek eğer Rh pozitif kan grubuna sahipse, kırmızı kan hücrelerini yok etmeye başlar. Anne adayının savunma mekanizması bebeğin kan hücrelerini yabancı bir madde olarak algılayarak onları parçalamaya yönelir. Gerekli tedbirler zamanında alınmazsa, bu durum bebeğin sağlığını olumsuz etkileyebilir ve bebekte kalp yetmezliği, kansızlık ve bazı ciddi sorunlar oluşabilir.

Kan uyuşmazlığı iğnesi nedir?

Kan uyuşmazlığı iğnesi (anti-D iğnesi) hem gebelikte hem de doğum sonrası anneye belli kurallar çerçevesinde uygulanır ve sonraki gebeliklerin etkilenmesi büyük ölçüde engellenmiş olur. Kontroller yapılarak gerekli önlemler alındığı takdirde kan uyuşmazlığı hem anne hem bebek için bir sağlık sorunu olmaktan çıkabilir.

Kan uyuşmazlığı iğnesi ne zaman yapılır?

Kan uyuşmazlığı iğnesi anne adayının 28-34. haftaları arasında yapılır. Bebek doğduktan sonra bebeğin kan grubu Rh negatif ise yeni bir doza gerek olmaz. Ancak bebek eğer Rh pozitif ise ilk 72 saat içinde anneye 2. doz anti-D iğnesi mutlaka yapılır. Böylece kan uyuşmazlığı olan çiftin bundan sonraki bebeklerinde Rh uyuşmazlığı görülme ihtimali en aza indirilmiş olunur. 

Kan uyuşmazlığının tedavisi nasıl olur?

Hamilelikte yapılan ilk kontrol muayenesinde alınan testler arasında kan grubu kontrolü de yer alır. Anne adayı Rh negatif, baba adayı da Rh pozitif kan grubuna sahipse ilk gebelikten itibaren antikor gelişimini önlemeye yönelik önlem alınması gerekir. Annenin hamile kaldığında alınacak bazı önlemlerle kan uyuşmazlığının sonraki gebelikleri riske atması engellenir.

Peki kan uyuşmazlığının tedavisi nasıl yapılır? Kan uyuşmazlığının sonraki gebelikleri riske atmaması için uygulanması gereken önlemler şöyledir;

• Öncelikle anne adayı ile bebeğin kanlarında karışma meydana gelip gelmediğini öğrenmek için 28. haftada ‘indirekt coombs’ (ICT) denilen kan testi yapılır. Bebeğin kan uyuşmazlığından etkilenip etkilenmediğini anlamak için ayrıca kordosentez de yapılabilir. Eğer kanlarda karışma yoksa anneye tek doz yapılan kan uyuşmazlık iğnesi uygulanır.
• Doğumdan sonra bebeğin kan grubu eğer babası gibi Rh pozitif ise anneye bir kez daha kan uyuşmazlık iğnesi yapılır. RH pozitif doğan bebeklerde ikinci doğacak bebekte sağlık sorunu oluşmaması için anneye doğumdan sonra hastaneden taburcu olmadan önce kan uyuşmazlığı iğnesi yapılır. Bu iğne sayesinde ikinci ya da ondan sonraki gebeliklerde bebeklerde kan uyuşmazlığına bağlı problemler engellenebilir.
• Eğer bebeğin kan grubu Rh negatif ise, iğne uygulamasına gerek olmaz, herhangi bir tedavi uygulanmaz.

Benzer şekilde düşük, dış gebelik, kürtaj gibi durumlarda da müdahaleden hemen sonra anti-D yapılması gerekir. Tanısal amaçlı girişimler olan amniyosentez, kordosentez, CVS gibi işlemleri takiben anti-D yapılması gebeliğin sağlıklı devamı açısından son derece önem taşır.

9 aylık hamilelikte yapılan testler ve haftalarını doktor tavsiyesine uygun şekilde takip etmek ve uygulamak oldukça önemlidir. Bu testlerin neler olduğuyla ilgili bilgi almak için 11 hamilelik testi başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.