Mekonyum: Yeni Doğan Bebeğin İlk Kakası

Anne karnındaki bebeğin bağırsaklarında bulunan ilk madde olan mekonyum, yenidoğanın ilk bağırsak hareketini oluşturur. ‘Mekonyum: Yeni doğan bebeğin ilk kakası’ olarak kabul edilirken, yeni doğanlarda bazı durumlarda ‘mekonyum aspirasyon sendromu’ adıyla bir sağlık problemi oluşabilir. Mekonyum nedir?, Mekonyum aspirasyonu nedir?, Mekonyum aspirasyon sendromu nasıl tedavi edilir? gibi soruların cevapları ile bilmeniz gerekenleri bu içeriğimizde bulabilirsiniz.

Mekonyum Nedir?

Bebekler dünyaya gözlerini açtıktan sonraki günlerinde pek çok ilk yaşar. Anne karnında geçen 9 ayın ardından dünyaya gelmeleriyle vücutlarında bu yeni düzene alışmayı gerektiren bazı değişimler olur. Bunlardan biri de ilk bağırsak hareketleridir.

Mekonyum, bebeğin ilk dışkısı anlamına gelir. Genelde bebeğin doğduktan sonraki gün yaptığı ilk kakasıdır ve koyu yeşil yapışkan bir maddedir. Yaklaşık yüzde 80-90’ı su olan mekonyum; bebeklerin anne karnındayken tüm gebelik süreci boyunca bağırsaklarında biriken mukus, safra, bağırsak ve mide salgıları, amniyon sıvısı ve tüylerden oluşan sıvıdan meydana gelir.

Bebek mekonyumu anne karnındayken 10-12. haftalarda üretmeye başlar.  Doğumdan sonra da başlayan ilk bağırsak hareketleriyle mekonyumu ‘ilk kakası’ ya da başka bir ifadeyle ‘ilk bağırsak içeriği’ şeklinde dışarı atar.

Mekonyum Kaç Gün Sürer?

Sağlıklı bebeklerde doğum sonrasında birkaç gün içinde bağırsak hareketleri başlayarak mekonyum dışarı atılır. Yenidoğan bebeklerde mekonyum çıkışı normalde doğum sonrası ilk 24-48 saatler arasında gerçekleşir.

Beslenmeye başladıktan 3-4 gün sonra bebeğin kakasının rengi de değişir. Ortalama günlük kaka sayısı 3-7 arasında olur. Kakanın rengi ilk günlerin ardından koyu yeşilden açık sarıya dönüşür.

Doğumdan sonraki 24-48 saat içinde mekonyumun dışarı atılması, yenidoğanın bağırsaklarının sağlam ve açık olduğunu gösterir.  Bu değerlendirme yenidoğan bebeklerin ilk muayenesi açısından önem taşır. Çünkü miadında doğan yenidoğanlarda mekonyumun 48 saatten fazla atılamaması, bebeğin bağırsak hastalığına veya tıkanıklığına işaret edebilir. 

Yeni Doğan Bebek İlk 24 Saatte Mekonyum Çıkarmazsa Ne Yapmalı?

Bebeğin doğum sonrasında dışkı ve idrar yapması, sindirim sistemi ve idrar sistemlerinin normal çalıştığının bir göstergesi olarak kabul edilir. Yeni doğan bebeklerin çok büyük kısmı ilk 24 saatte, az oranı ise 36 saate kadar mekonyum çıkarır.

Dışkılama hala olmadıysa, makatın kapalı olması ya da idrar kanallarında tıkanıklık gibi doğumsal bir kusuru düşündürebilir. Böyle bir durumda bebeğin en kısa sürede kontrolü ve gerekli tedavisi için doktora götürülmesi gerekir.

Mekonyum Aspirasyonu Nedir?

Normalde doğumdan sonraki ilk birkaç gün içinde dışarı atılması gereken mekonyumu, bazı bebekler anne karnındayken veya doğum esnasında yapabilirler. İşte bu durumda, bebeğin dışkısı, soluk borusuna veya akciğerine kaçabilir. Mekonyum aspirasyonu sendromu adı verilen bu durum, bebeğin anne karnında kakasını yemesi veya bebeğin anne karnında kakasını yapması olarak bilinir. Diğer bir tanımlama ile gebelik boyunca bebeğin bağırsaklarında biriken sıvının, bebeğin soluk borusuna veya akciğerine kaçmasıdır.

Mekonyum aspirasyon sendromu (MAS) tanım olarak mekonyum boyalı amniyotik sıvı ile doğan yenidoğanlarda başka bir nedene bağlanamayan solunum sıkıntısı sendromu olarak tanımlanır. Sıklıkla 37-41. hafta arasında doğan ve 42 tamamlanmış gebelik haftasından geç doğan yenidoğanlarda kandaki oksijen seviyelerinin azalması ve solunum yetmezliği ile seyreden bir durumdur.

Yenidoğanlarda yoğun bakım gereksinimine yol açan solunum sıkıntısı nedenlerinin başında gelen mekonyum aspirasyonu, yeni doğmuş bir bebeğin mekonyumun akciğerlere kaçması nedeniyle nefes almada zorluk yaşaması durumunda ortaya çıkar. Mekonyum bebeğin nefes almasını şu nedenlerden dolayı zorlaştırabilir;

• Solunum yollarını tıkar.
• Solunum yollarını tahriş eder.
• Akciğer dokusuna zarar verir.

Mekonyum aspirasyonun oluşmasını tetikleyen bazı nedenler vardır. Genellikle bebek strese girdiğinde, hala rahimdeyken nefesi kesildiğinde veya doğumdan hemen sonra ilk hava nefesini alırken meydana gelir. Özellikle şu durumlarda bebeklerin anne karnında kakasını yapma ve mekonyum geçirme olasılığı daha yüksek olabilir;

• Doğumun olması gereken tarihten geç başlaması
• Doğum esnasında bebeğin kordonunda sıkışmaların meydana gelmesi
• Doğumun uzun sürmesi
• Bebeğin anne karnında iyi gelişmemesi, gelişme problemleri

Bu gibi durumlarda bebek doğum kanalına indiğinde ya da doğum esnasında, soluma çabası gösterir ve bu nedenle ilk dışkısını soluk borusuna veya akciğerine kaçırabilir.

Mekonyum Aspirasyon Sendromu Nasıl Teşhis Edilir?

Çoğunlukla miat aşımı olan geç doğumlarda görülen mekonyum aspirasyonu sendromunun ilk ve en önemli belirtisi, amniyon sıvısının rengidir. Normalde berrak olan amniyon sıvısı, sarımsı ve beyazımsı renktedir. Bebeğin doğmadan önce kakasını anne karnında yapması durumunda bu sıvı sarı, yeşil, kahverengi renklerine dönüşür. Doğum sırasında su kesesi açıldığında, amniyon sıvısının rengindeki farklılık, mekonyum aspirasyonu sendromunun belirtisidir. Su kesesinin açılmasından önce ise ultrason görüntüleri ve bebeğin kalp atım hızıyla da bu tanıdan şüphelenilebilir.

Mekonyum aspirasyonu için bir diğer belirti de bebeğin cilt renginin mekonyum bulaşmasına bağlı olarak yeşil ve kahverengi renkte olmasıdır. Ayrıca doğduktan sonra yeterli oksijen alamamaya bağlı olarak mavi ve mor rengine de sahip olabilir. Bebeğin kakasının soluk borusuna veya akciğerine kaçtığının diğer belirtiler arasında, bebeğin solunum sıkıntısı yaşaması ve doğumdan önce kalp atımlarının yavaş olması da bulunur.

Mekonyum Aspirasyon Sendromu Nasıl Tedavi Edilir?

Mekonyum doğumdan hemen sonra bebeğin hava yollarını tıkayabilir. Doğumdan sonra bebeğin akciğerlerinde şişme ve iltihaplanma nedeniyle solunum problemlerine neden olabilir. Bu nedenle de yenidoğan bebekte mekonyum aspirasyonu teşhisi konulduğunda, doğumdan sonra bebeğin mekonyumu ciğerlerine çekmemesi için, aspirasyon yapılması gerekir. Hava yolu tıkalı ise mekonyumun emilmesiyle hava yolunun temizlenmesi önemlidir. 

İyi yönetilmesi gereken bir hastalık olarak kabul edilen mekonyum aspirasyon sendromu olan bebeklerin, yenidoğan yoğun bakım ünitesinde tıbbi bakım ile oksijen alması gerekebilir. Mekonyumlu doğum açısından riskli gebeliklerin öngörülebilmesi, mekonyumlu amniyotik sıvı saptandığında aspirasyonu engellemeye yönelik yapılabilecek bazı girişimler ve doğum sonrası dönemde tedavideki doğru yaklaşımlar, bebekte gelişebilecek olumsuzlukları engellemek adına oldukça önem taşır.

Yeni doğan bebeğinizin gelişimine dair önemli dipnotları Yenidoğan Bebek Gelişimi isimli içeriğimizden okuyabilirsiniz. Ayrıca özellikle ilk 6 ayda bebeğinizle ilgili tüm soruların cevaplarını İlkadımlarım 0-6 ay kategorisindeki içeriklerde bulabilirsiniz.