1 Yaş Sendromu: Minik Bebeğiniz Artık Bir Birey!

Ne mutlu size ki minik bebeğiniz artık 1 yaşında!  Şimdi sizi, bebeğinizin yürüyüp koşacağı, konuşma denemeleri yapacağı, her gün öğrendiklerine yenilerini ekleyeceği ve bunları heyecanla çevresine göstereceği hareketli günler bekliyor. 12 aylık gelişiminin ardından bebeğinizin  ilk yaşındaki bu değişimleri arasında sosyal, bilişsel ve duygusal anlamda da farklılıklar olduğunu hissedebilirsiniz. ‘Ben’ kavramının gelişmesiyle birey olma yolunda adımlar atan bebeğinizdeki bu değişim, aslında ‘1 Yaş Sendromu’ olarak bilinen yeni bir sürecin de habercisi olabilir. Bebeğinizde daha önce görmediğiniz bu farklı davranışlar hakkında aklınıza gelen sorulara yazımızda cevap bulabilirsiniz.  Ayrıca bebeğinizin 3 yaşına kadarki davranışları ile tepkileri hakkında bilgi sahip olmak için 0-3 Yaş Çocuk Psikolojisi Hakkında Gelişmeler başlıklı yazımıza tıklayabilirsiniz.

1 Yaş Sendromu Nedir?

Bebeklerde ‘ben’ kavramı, büyüdükçe daha güçlü bir duygu ve davranış olarak kendini gösterir. Özellikle 1 yaşına yakın dönemde bebekler, kendilerini ayrı bir birey olarak görmeye başlayarak, anne ve babalarından bağımsız olarak hareket etmeye başlarlar.  Artan bağımsızlık ve özgürlük duygusuyla birlikte kendi başlarına ve istedikleri şekilde hareket etmeye yönelirler. Bu süreçte isteklerini anlatamadıklarında ise hırçınlaşabilir, ağlayabilir, öfke nöbeti geçirebilirler. İşte ilk yaşına giren bebeklerde yoğun şekilde görülen 1 yaş sendromu, bu davranışların genel bir durumu olarak tanımlanır.

1 yaş sendromu, bebeklerin emeklemeye ve ilk adımlarını atmaya başladıkları döneme denk gelen 1 yaş civarında yaşanan bir süreçtir. Bebeklerin gelişim süreçleri içinde doğal olarak kabul edilen bu durum, dünyayı tek başlarına keşfetme güdüsü, çevresindekileri anlama merakı ve bunları yaparken karşılaştıkları engellemelere karşı verdikleri bir tepkinin yansıması olarak yorumlanır.   

Bu dönemde yapabileceklerinizle ilgili bilgi sahibi olup bebeğinizin gelişim sürecini daha rahat geçirmesine yardımcı olmak için 1 Yaş Sendromu Nedir? başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.

1 Yaş Sendromu Belirtileri Nelerdir?

Birinci yaş gününü kutlayan, yürümeye başlayan bebeğinizin şu dönemde çevresini keşfetmek için bağımsız hareket etme isteğinin arttığını görebilirsiniz. İstediği her şeyi yapamaması veya her isteğini sizin kabul etmemeniz, bebeğinizin tepki vermesine hatta öfkelenmesine neden olabilir. Özellikle bu dönemde konuşup kendini tam olarak ifade edememesi de bu öfkesini daha da artırabilir.

Eğer bebeğiniz;

-Eskiye göre daha fazla huzursuz ve huysuz davranıyorsa,

-Daha sık ve yoğun şekilde bağırıp ağlıyorsa,

-İstedikleri olmadığında hemen öfkelenip sert tepkiler veriyorsa,

-Yemesinde iştahsızlık ya da meme reddi varsa,

-Çevresinde olup bitenleri izleyip, işleyişi daha çok merak ediyorsa,

-Kendi istediklerini yapmak için çok daha fazla inat edip ısrarcı oluyorsa,

-Bağımsız davranmak için daha fazla direnç gösteriyorsa,

-Uyku düzeni bozulduysa, uyumak istemiyorsa,

-Duygu durumu aniden değişiyorsa, 1 yaş sendromu yaşıyor olabilir.

Bu belirtiler bazı bebeklerde daha belirgin olabilirken, bazılarında daha az kendini gösterebilir. Her bebekte farklı şekillerde görülen 1 yaş sendromunu bebeğinizin yaşıyor olması, aslında gelişiminin normal bir parçasıdır. Belli bir dönem sonunda kendiliğinden geçmesi beklenen 1 yaş sendromu, bebeğinizin günlük yaşamını çok olumsuz etkiliyorsa, bir uzmana danışmanız faydalı olabilir.

Bebeklerde Bağımsızlık Gelişimi ve İlk İnat Dönemleri

1 yaş döneminde bebeklerde fiziksel gelişimin yanı sıra bilişsel, sosyal ve psikolojik gelişim de oldukça yoğun şekilde yaşanır. Bu yaşta bebekler, keşfederek ve deneyerek dünyalarını anlamlandırmaya çalışırlar. Belirli şeyleri yaptıklarında ne olacağını merak ederler ve bunu anlamak için de o hareketi yaparlar.

İşte bu dönemde sizin bebeğiniz de öğrenmek için denemek, denediklerinin sonuçlarını izlemek ve hatta daha iyi yapmak için o hareketi sürekli tekrarlamak isteyebilir.  ‘Ben’ algısını kazanmasıyla birlikte davranış ve duygularında olan bu değişim, bebeğinizin bağımsızlık gelişiminin ilk adımlarını oluşturur.

Kendi kendine özgürce hareket edebildiğini gördükçe daha fazla bağımsızlaşmak isteyecek olan bebeğinizin bu davranışları, bazı durumlarda ise ona zarar verecek sonuçlar doğurabilir. Sizin bunları görerek ona engel olmanız da bebeğinizdeki bağımsızlık duygusunu tetikleyerek inatçı davranmasına yol açabilir. Sizin ‘Sakın dokunma, canın acır’ demenize rağmen, o hareketi yapmak için inatlaşabilir. İsteklerini yaptırmak için aşırı direnç gösterebilir, istekleri yerine getirilmediğinde veya engellendiğinde ağlama krizleri yaşayabilir. Cisimleri bir yerden bir yere fırlatma, bağırma, kendine ya da eşyaya vurma gibi davranışlar gösterebilir. Doğumundan itibaren ilk kez inatçılık ve benmerkezcilik gibi tepkiler vermesi, aslında bebeğinizin kendi benliğini ve dünyayı keşfetmek için verdiği çabanın bir sonucudur.

Hırçınlık yaparak, ağlayarak içindeki sınırsız merak duygusunu hayata geçirmek isteyen bebeğinizin 1 yaş sendromu sırasında yaşayabileceği katılma nöbetleri, çocukluk çağında oldukça sık görülen, iyi seyirli olmakla beraber, tekrarlayan ataklar halinde seyreden durumlardır. En çok 6 ay-6 yaş arasındaki çocuklarda görülen bu nöbetler hakkında bilgi almak için Bebeklerde Katılma Nöbeti (Nefes Tutma) başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.

1 Yaş Sendromu ile Başa Çıkma Stratejileri

Bebeğiniz 1 yaş sendromu yaşadığı bu dönemde yaramazlık yapıyor ya da size karşı geliyor gibi görünse de aslında yeni bir dünyayı keşfetmeye çalışıyordur. Bu huysuz ve tepkili hareketlerine sinirlenmek yerine, davranışlarının bilişsel gelişimin bir işareti olduğunu bilerek bebeğinize destek olabilirsiniz.  

1 yaş sendromunu hem sizin hem de bebeğinizin rahat geçirmesi için bazı yöntemler uygulayabilirsiniz. İşte size 1 yaş sendromu ile başa çıkma stratejilerinden bazıları;

• Sabırlı ve hoşgörülü olun: Bebeğiniz bu dönemde size karşı hiç görmediğiniz kadar agresif, sinirli ve hırçın davranabilir. Bu konuda sabırlı olmak ve bebeği anlamak oldukça önemlidir. Sabırlı ve sakin davranıp, bu dönemin bebeğinizin gelişiminin bir parçası kabul edebilir, öfkesini anlayarak ona hoşgörülü yaklaşabilirsiniz.
• Dikkatini dağıtın: Bebeğinizin 1 yaş sendromunun etkisiyle ağlama krizi geçirdiğini düşünüyorsanız, hemen dikkatini dağıtacak alternatifler sunun. 1 yaş civarı bebeklerin dikkatleri çabuk dağılır. Siz de bebeğinizin ilgisini çeken bir konu, olay ya da nesne ile öfkesini dağıtabilirsiniz. Farklı bir odaya götürmek gibi bulunduğunuz ortamını değiştirebilirsiniz.
• Nedenini anlamaya çalışın: Bebeğinizin neden ağlayıp öfkelendiğini anlamaya, bu durumun kaynağını öğrenmeye çalışabilirsiniz. Bebeğinizin huysuzlaşmasının nedenini fark edebilirseniz sakinleştirmeniz daha kolay olabilir.
• Sevginizi gösterin: 1 yaş sendromuna bağlı kriz anlarında bebeğinizi göz ve tensel temasla sakinleştirmeye çalışabilirsiniz.  Bebekler gözlerinin içine bakıldığında, sevginizi, şefkatinizi daha iyi hissedebilir. Onu anladığınızı sözle de söyleyerek bebeğinizin yanında olduğunuzu hissettirebilirsiniz.
• İnatlaşmayın: 1 yaş sendromu belirtileri anlarında bebeğinizin dediğim dedik davranışlar sergileyen inatçılığına karşı siz de inatlaşmamaya özen gösterin. Bebeğiniz sizin inatçılığınız karşısında daha çok öfkelenip ciddi ağlama nöbetleri, nefes alamama gibi tepkiler verebilir.
• Zorlamayın: Bebeğinizin neleri sevip neleri sevmediğini bilmeniz onun duygu durumunu kontrol etmenizi sağlayabilir. Sevmediği hareket veya nesnelerden özellikle aç, yorgun ve uykusuz olduğu zamanlarda kaçınabilirsiniz. Bebeğinizi tanımanız, öfke nöbetinin yaklaştığını gösteren işaretleri fark etmenizi ve müdahale etmenizi kolaylaştırabilir. Bebeğinizin bu tepkileri neden yaptığını bilirseniz, bu zorlu gibi duran süreci avantaja çevirebilirsiniz.

Ebeveynlerin Sık Yaptığı Hatalar ve Doğru Yaklaşımlar

Bebekler büyüyüp yürüme, konuşma, kendi başlarına yemek yeme gibi bazı alışkanlıklar kazanmaya başladıkça özgürleşerek kendilerini ispatlamaya çalışırlar. 1 yaşından 3 yaşına kadar süren bu zaman aralığında duygularının fark edilmesini ve desteklenmesini, çevrelerini keşfetmeye izin verilmesini isterler. Bu isteklerini de ağlayarak, bağırarak, dediklerini yaptırmaya çalışarak gerçekleştirmeye çalışırlar. İşte bu dönemde 1 yaş sendromu ile ilgili bilgi sahibi olmanız, bebeğinize nasıl davranacağınız konusunda oldukça işinize yarayabilir. 

Bu dönemde ebeveynlerin sık yaptığı bazı hatalı yaklaşımlar olabilir. Bebeğin huysuzluk ve inatçılığını, yaramazlık ya da anne-babaya tepki olarak kişisel algılamak 1 yaş sendromunda ebeveynlerin ilk aklına gelen düşüncelerden biridir. Halbuki bebekler keşfetmek ve gelişmek için istedikleri bir şey olmadığında ağlar ve tepki verirler. Niyetleri anne-babalarını kızdırmak değildir. Ebeveynlerin bebeğin içindeki sınırsız merak duygusunun etkisiyle böyle davrandığını bilmeleri, süreci sakinlikle yürütmelerini ve bebeğin isteklerini daha iyi anlayıp makul karşılamalarını sağlayabilir.

1 yaş sendromu sürecinde ebeveynlerin yaptıkları hatalı yaklaşımlardan biri de aşırı kısıtlayıcı olmalarıdır. Bebeğin çoğu davranışına engel koymak, ebeveynlerin karşısına tepki olarak çıkabilir. Bebeğin özgürlük duygusunu desteklemek, ona istediklerini gerçekleştirebilmesi için izin verecek ortam oluşturmak hem ebeveyn hem de bebek açısından bu sürecin daha rahat ve sağlıklı geçmesine imkân verebilir.  Ebeveyn desteğiyle merak duygusunu tatmin eden bir bebek, yapmaması gerekenleri ve sınırları daha iyi ve kısa sürede öğrenebilir.

Bebekler ‘hayır’ kavramını 6 ila 18 ay arasında anlamaya başlar. Ebeveynin istemediği bir şey yaparken sürekli ‘hayır’ kelimesini duymak, bebekte daha çok tepki yaratabilir. Bunu yaşamamak için daha iyi bir seçenek ise, bebeğin dikkatini dağıtmak ve onu yönlendirmeye çalışmak olabilir.

Duygusal Gelişimi Destekleyen Etkinlikler ve Oyunlar

Bebeğinizin duygusal gelişimini desteklemek için uygulayacağınız en iyi yöntem, onun en sevdiği ve reddetmeyeceği yol olan oyun olabilir. 1 yaşına uygun duygusal gelişimi destekleyen etkinlik ve oyunlarla bebeğinizin sosyal farkındalık, sorumluluk bilinci ve karar verme gibi temel sosyal ve duygusal yeterlilikler kazanmasını sağlayabilirsiniz. 

Bebekler duygularını ve bunları nasıl ifade edeceklerini ve birçok farklı duyguyla nasıl başa çıkacaklarını büyüdükçe öğrenirler. Oyunlar, bebeklerin mutluluk veya hayal kırıklığı gibi duyguları keşfetme, ifade etme ve aktarma imkanı yaratır. Siz de bebeğinizin duygusal gelişimini desteklemek için işte şu etkinlik ve oyunlarla keyifli ve kaliteli zaman geçirebilirsiniz;

• Bebeğinizle oynarken oyuncakları bir havlunun ya da battaniyenin altına saklayın. Oyuncağı bulması için bebeğinizi teşvik edebilir, bulduğunda da onu kutlayabilirsiniz.  Bu tür bir oyun, bebeğinize nesne sürekliliğini ve bir nesneyi artık göremese bile o nesnenin sonsuza kadar kaybolduğu anlamına gelmeyeceğini öğretir.
• Basit duyguları açıklamak için kuklalar veya oyuncaklar kullanabilirsiniz. Oyuncağını duygularını ifade edecek şekilde konuşturabilirsiniz. Örneğin, 'Bebek üzgün bu yüzden annesi ona sarılacak' gibi şeyler söyleyebilirsiniz.
• Aynanın karşısında bebeğinizle duyguları ifade eden mimikler yaparak keyifli ve öğretici zaman geçirebilirsiniz.
• Bebeğinizle şarkı söylemek, oyuncaklarla ya da basit enstrümanlarla ses çıkarmak, onun duygularını dışarı vurmasına yardımcı olabilir.
• Yumuşak bloklarla birlikte oynayabilir, oyun sırasında duygularınızı gösterebilirsiniz. Bloklardan oluşan uzun bir kule düştüğünde bebeğinize şaşkınlık veya hayal kırıklığı hissettiğinizi ya da kuleyi kurduğunuzda mutlu olduğunuzu mimik ve sözlerle gösterebilirsiniz.
• Bebeğinizle saklambaç oynamak da duygusal gelişimi destekleyen bir etkinlik olabilir. Bebeğiniz bu oyun sayesinde siz ortaya çıktığınızda heyecanını, ortadan kaybolduğunuzda ise şaşkınlığını ifade edebilir.

Birlikte oynanacak eğlenceli ve eğitici oyunlar ile bebeğinizin gelişimini destekleyebilirsiniz. 1 yaşındaki bebeğinizin hem mutlu olmasını hem de gelişimini olumlu etkileyen oyun ve oyuncakların neler olduğunu öğrenmek için 1 Yaş Oyun ve Oyuncakları yazımızı tıklayabilirsiniz.

1 yaş sendromunun yanı sıra bebeğinizin doğumdan sonra yaşanacağı değişimleri, ay ay gelişim serüvenini öğrenmek için de İlk Adımlarım Bebek Gelişimi kategorisindeki içeriklerimize göz atabilirsiniz.