1 Yaş Sendromu Nedir, Belirtileri Nelerdir?

Hayatının ilk 12 ayını geride bırakmaya başladığı şu günlerde bebeğinizin davranışları ve tepkilerinde bazı değişiklikler fark ediyor olabilirsiniz. Bebeğinizin sizinle iletişiminde eskiye göre daha sinirli, sabırsız ve inatçı davranışlar sergilemesi artık daha çok dikkatinizi çekiyor olabilir. Bu durum sizi zorlasa hatta endişelendirse de aslında bebeğinizin bu şekilde davranmasının temelinde fiziksel olduğu kadar zihinsel ve duygusal anlamda da gelişmesi yatar. 1 yaş sendromu olarak bilinen bu dönemi bebeğinizin gelişim sürecinin normal bir parçası olarak kabul edip sevgi, sabır, tutarlılıkla en kolay şekilde geçirmek ve bebeklerde 1 yaş sendromu belirtilerinin detaylarını öğrenmek için bu yazımızı okuyabilirsiniz. Ayrıca bebeğinizin 1 yaşına dair dönüm noktaları hakkında 12 aylık bebek gelişimi başlıklı yazımızdan fikir alabilirsiniz.

1 Yaş Sendromu Nedir?

Halk arasında bebek gelişim sürecindeki sıra dışı davranışları tanımlamak için kullanılan 1 yaş sendromu, bebeklerin 12. ay civarında yaşadığı gelişimsel döneme verilen isimdir. Yaklaşık 12-18 aylık dönemde görülen duygu durum değişiklikleri, öfke nöbetleri, bağımsızlık arayışı ve zaman zaman artan bağlılık gibi davranışsal değişikliklerin genel adı olan bebeklerde bir yaş sendromu, kendiliğinden geçen bir süreç olduğu için bir hastalık olarak tanımlanmaz ve tedaviye gerek olmaz.

Peki fiziksel, bilişsel ve duygusal olarak büyük adımların atıldığı doğal bir gelişim aşaması olan çocuklarda 1 yaş sendromunun temelinde hangi nedenler yatar? 1 yaşına basan bebeklerde ‘ben’ kavramının daha güçlü bir hale gelmesiyle yoğun olarak görülmeye başlanan 1 yaş sendromunun temelini işte şu nedenler oluşturur;

• Yürüyüp çevrelerini kendi başlarına keşfetmek isteyen bebekler, istedikleri şeyi yapamadıklarında veya ebeveynleri tarafından kısıtlandıklarında hayal kırıklığı ve öfke yaşayabilirler.
• Henüz kendilerini tam olarak ifade edemedikleri için bebekler duygularını ve isteklerini ağlama, bağırma veya hırçınlık gibi davranışlarla gösterirler.
• Bebekler bu dönemde öfke, kıskançlık, korku gibi farklı duyguları tanımaya başlasa da henüz bunları nasıl kontrol edeceklerini bilemez. Bu duygusal karmaşayı, huysuzluk ve öfke nöbetleri olarak dışa vurabilirler.
• Bebekler bir yandan bağımsızlaşmayı isterken, diğer yandan hala ebeveynlerine güçlü bir bağlılık hissederler. Bu durum, ani ruh hali değişimlerine yol açabilir.
• 1 yaş itibariyle fiziksel ve zihinsel gelişimler bebeklerin daha huzursuz olmasına neden olabilir.

1 Yaş Sendromu Belirtileri Nelerdir?

Genellikle bebeklerin bireyselleşme çabası ve çevrelerini keşfetme isteğiyle ortaya çıkan 1 yaş sendromu, anne babaları şaşırtacak kadar farklı belirtilerle kendini gösterebilir.  Bir yaş sendromu belirtileri, bir anlamda bebeklerin alışılmışın dışında sergiledikleri davranışlardan oluşur. İşte bebeklerde görülen 1 yaş sendromu belirtileri arasında şunlar vardır;

• Huzursuzluk ve huysuzluk: Bebeklerde 1 yaş sendromu ağlama krizinin en çok görüldüğü dönemlerden biridir.  Bebekler bu dönemde eskiye göre daha sık ağlama, mızmızlanma ve sebepsiz yere sinirlenme eğilimi gösterebilirler.

• Öfke nöbetleri: Bebekler istedikleri şeyler gerçekleşmediğinde yere yatma, bağırma, ağlama ve eşyaları fırlatma gibi sert tepkilerle öfkelenebilirler.  
• Agresif davranışlar: Oyuncaklarına zarar verme, eşyaları kırma gibi agresif davranışlarda bulunabilirler.
• İnatçılık ve direnç gösterme: Kendi istediklerini yapmakta ısrar ettikleri gibi bu dönemde ebeveynlerine karşı gelme ve direnç gösterme eğilimindedirler. "Hayır" denen ve yasaklanan şeylere daha çok ilgi duyabilirler.
• Bağımsızlık ihtiyacı ve keşfetme isteği: Yürümeye başlayarak kendi başlarına hareket etme becerilerinin gelişmesiyle birlikte çevrelerini daha fazla keşfetmek ve bağımsız olmak isterler.
• Yeme sorunları: 1 yaş sendromunda yemek yememe sıkça görülen belirtilerdendir. Bu dönemde bebekler iştahsızlık, yemek yemeyi reddetme, meme reddi gibi davranışlar sergilerler. Hatta sevdikleri yiyecekleri bile bu dönemde reddedebilirler.
• Uyku düzensizliği: Yeme sorunları gibi 1 yaş sendromu uyku sorununu da gündeme getirebilir. Bebeklerde bu dönemde gece sık uyanma, gündüz uyumayı reddetme gibi uyku düzeninde bozulmalar görülebilir.
• Duygu durumu dalgalanmaları: Bebekler 1 yaş sendromu belirtisi olarak, gün içinde bir anda mutlu olup hemen ardından öfkelenme veya korkma gibi zıt tepkiler verebilirler.
• Paylaşma problemleri: Ben merkezci olmaları nedeniyle bencil davranıp oyuncaklarını veya kendilerine ait eşyaları başkalarıyla paylaşmak istemeyebilirler. Hatta anne-babayı bile diğer insanlardan kıskanabilirler.
• Ebeveyne aşırı bağlılık ve ayrılık kaygısı: Bebek için 1 yaş sendromu anneye bağlılık gösterdiği bir süreçtir. Bir yandan bağımsızlaşma eğilimi gösteren bebeğin diğer yandan anneye olan bağımlılığı artar.

1 Yaş Sendromu Nasıl Olur?

1 yaş sendromu, bebeğin ilk adımlarını atması yani ilk bireysel hareketlenme çabalarıyla başlar. Ayağa kalkıp bir yerden bir yere gidebileceğinin farkına varan bebek, zamanla bir yerlere tutunarak ilerleyip nesneleri ya da istediği şeyleri alabileceğini, onlara müdahale edebileceğini anlar. Bu farkındalıkla çevresini daha çok keşfetmek isteyen bebeğin bu hareketliliğine ebeveyn koruma güdüsüyle bazı tedbirler alabilir. İşte tüm bu tedbirler ise bebeğin tepkisine, ağlamasına, inatlaşmasına yani kısaca 1 yaş sendromu belirtileri göstermesine yol açabilir.

Bebeğin artan bağımsızlık isteği ve kendini ifade etme yeteneğinin henüz tam gelişmemiş olması, bebeğin 1 yaş sendromunu tetikleyen faktörlerdir. Bebek, bağımsızlık ve çevresini daha fazla keşfetme arzusuna rağmen her istediğini yapamadığında veya engellendiğinde hayal kırıklığı ve öfke yaşayabilir. Ağlama krizleri, cisimleri bir yerden bir yere fırlatma, bağırma, kendine ya da eşyaya vurma gibi davranışlar gösterebilir. 

İstediğini gerçekleştirmek isteyip de amacına ulaşamamak bebeğin huysuzlaşmasına neden olabileceği gibi bebek ile anne-baba arasındaki iletişimi zorlayabilir. Bebek, zamanla ebeveynlerle evdeki uyumunu kaybedebilir. Bu da bebeğin yeme, uyku problemi, kabızlık, iştahsızlık, duygu dalgalanması gibi sorunlar yaşama ihtimalini artırabilir.

1 Yaş Sendromu Ne Zaman Başlar?

Bebeğin fiziksel, bilişsel ve duygusal gelişiminin bir sonucu olarak ortaya çıkan, bağımsızlık arayışının ve kendini ifade edememe durumunun yarattığı geçici ve normal bir davranışsal dönüm noktası olan 1 yaş sendromu, her bebekte farklılık gösterse de genellikle 12. ay civarında veya bebek yürüyüp daha bağımsız hareket etmeye başladığında kendini gösterir.

Aslında süreç bebeklerin özgürce hareket edebilme yeteneğini fark ettikleri an başlar ve zamanla daha çok belirginleşir. Özellikle 18 aylık dönemde yani 1,5 yaşında bebekteki davranış değişiklikleri daha belirgin hale gelebilir. Beyin gelişimi, hareket kabiliyeti, merak duygusu ve benlik algısının oluşmaya başlaması, 12-18. aylar arasında bebeğin 1 yaş sendromu yaşanmasına neden olabilir. Ebeveynler işte bu dönemde artık bir birey olduğunu fark eden bebeklerinin kendi kararlarını vermek istediğini ve bunun için çaba gösterip ısrarcı olduğunu daha sık görürler.

1 Yaş Sendromu Ne Zaman Biter?

1 yaş sendromu, başlama döneminde olduğu gibi her bebekte farklı zamanlarda olsa da, genellikle 18. aydan itibaren yavaş yavaş etkisini kaybetmeye başlar. 18. aydan sonra bebeğin dil becerileri gelişmeye başladıkça kendini ifade edebilmesi de artar. Bu da bebeğin öfke ve huzursuzluk düzeyini düşürebilir.

18-24. aylar arasında bebekler dil becerileri geliştiği için kendilerini daha kolay ifade edip duygularını daha iyi düzenlemeyi öğrenirler. Duygularını daha iyi ifade etmeyi öğrendikçe de 1 yaş sendromu belirtileri hafifler ve genellikle 2 yaş civarında kaybolur.

1 Yaş Sendromu Ne Kadar Sürer?

Kesin bir zaman sınırlaması olmamakla birlikte, genellikle 1 yaş sendromu bebeklerde 3 ila 6 ay süreyle kendini gösterebilir. Bu süreçte bebekler hem fiziksel hem de duygusal olarak büyüme ve bağımsızlık kazanma sürecine girerler.

1 yaş sendromunda süreyi etkileyen faktörler arasında bebeğin kişilik yapısı, ailedeki disiplin ve yaklaşım biçimi, bebeğin iletişim kurma becerileri, ebeveynin tutarlı ve anlayışlı davranıp davranmaması önemli rol oynar. Her çocuk farklı olduğu için bazı bebeklerde bu süreç daha kısa olabilir. Ancak 1 yaş sendromu bazı bebekler için ise daha uzun sürebilir.

Her bebeğin mizacı ve gelişim hızı farklıdır. Bazı bebekler bu dönemi daha sakin atlatırken, bazıları daha yoğun tepkiler gösterebilir. Bu da sendromun bitiş süresini etkileyebilir. Aynı zamanda ebeveynlerin bu döneme yaklaşımları da sendromun süresini ve yoğunluğunu etkileyebilir. Ebeveynin sabırlı, tutarlı ve anlayışlı yaklaşımı, bebeğin bu dönemi daha rahat atlatmasına yardımcı olurken, aşırı kısıtlayıcı veya tutarsız yaklaşımlar sürecin uzamasına neden olabilir. 

1 Yaş Sendromu Nasıl Atlatılır?

Bebekler 1 yaşından sonra duygularının fark edilip desteklenmesini, merak duygusuna sahip çıkılmasını, hayatı öğrenmelerine izin verilmesini isterler ve ebeveynlerinden bu şekilde davranmalarını beklerler. Bu isteklerinin karşılanması için ise ağlar, huysuzlaşır, inatlaşır, aşırı tepkiler verebilirler. 

Eğer siz de böyle bir dönemdeyseniz bebeğinizin 1 yaş sendromu sürecini daha rahat ve kolay atlatması için 1 yaş sendromu özelliklerini bilip öğrenmeniz, onun bu dönemdeki davranış ve isteklerini daha iyi anlamanıza ve ona anlayışlı davranmanıza yardımcı olabilir.  Böylece sizin tarafınızdan anlaşıldığını ve fark edildiğini hisseden bebeğinizle aranızdaki uyumu sürdürüp bu dönemi daha kolay atlatabilirsiniz.

İşte size bebeğinizin 1 yaş sendromunu atlatmak için bazı tavsiyeler;

• Bebeğinizin merak duygusunu elinizden geldiği kadarıyla destekleyin. Evde güvenli bir alan oluşturarak özgürce hareket etmesine, oyuncaklarıyla kendi başına oynamasına izin verebilirsiniz. Kendi kaşığını tutmaya çalışmasını, oyuncağını yerine koymasını denemesine fırsat vererek yeteneklerine güvenmesini sağlayabilirsiniz.
• 1 yaş dönemiyle birlikte hayatı tanımaya çalışan bebeğinizi tehlikeli olmayan aktivitelere dahil ederek bağımsız olduğunu hissettirebilirsiniz. Temizlik yapıyorsanız eline bir bez vererek sizi taklit etmesini sağlayabilirsiniz. Ya da yıkanmış temiz çamaşırları dolaplara yerleştirmesine izin verebilirsiniz. Ortak aktiviteli paylaşımlarını çeşitlendirmeniz ve kaliteli zaman geçirmeniz, bebeğinizle bağ kurmanızı sağlayabilir.
• 1 yaş sendromu sürecindeki öfke nöbetleri sırasında sakin kalmak çok önemlidir. Böyle anlarda bebeğinizin mümkünse dikkatini başka bir nesneye veya aktiviteye çekmeye çalışın. Hatta bazı durumlarda, bebeğinizi sakinleşmesi için güvenli ve sıkıcı olmayan bir alana kısa bir süre yönlendirmeniz faydalı olabilir.
• İsteyip de yapamadığı şeyler olduğunda duygularını ifade etmesine yardımcı olabilirsiniz. “Oyuncağını alamamak seni üzdü galiba” gibi cümlelerle onu anlamaya çalıştığınızı gösterin.
• Kriz anlarında bebeğinizi göz ve tensel temasla sakinleştirmeye, anlamaya, teselli etmeye çalışabilirsiniz. Böylece bebeğinizle biraz daha bütünleşir ve öfke nöbetini daha kısa süreli ve kolay atlatabilirsiniz.
• Yemek, uyku ve oyun zamanları için düzenli bir program oluşturarak bebeğinizin kendini güvende hissetmesini sağlayabilirsiniz.

Tüm bunları yaparken bir ebeveyn olarak yorulabilir, kendinizi çaresiz hissedebilirsiniz. Bu dönemde kendinize zaman ayırmak, dinlenmek ve eşinizden, ailenizden veya arkadaşlarınızdan destek istemekten çekinmeyin. Gerekirse çocuk doktoru, çocuk gelişim uzmanı veya pedagog gibi bir uzmanla görüşmek, yeni stratejiler öğrenmek ve endişelerinizi paylaşmak size yardımcı olabilir.

Unutmayın ki 1 yaş sendromu, bebeğinizin önemli bir gelişim aşamasını tamamlamasına yardımcı olan doğal bir süreçtir. Sabır, sevgi ve tutarlılıkla bu dönemi başarıyla atlatabilir ve bebeğinizin sağlıklı bir birey olarak gelişmesine destek olabilirsiniz.

1 Yaş Sendromu Var mıdır?

Tıp literatüründe veya tanı kılavuzlarında “1 yaş sendromu” adıyla resmi bir hastalık, tanım ya da psikolojik sendrom yoktur. Aileler bu dönemde bebeğin yaşadığı yoğun ağlama, inatçılık, huysuzluk ve krizlerini sendrom gibi algıladıkları için bu isim kullanılır. 1 yaş sendromu döneminde bebeklerin davranışlarında belirgin değişiklikler gözlemlenir. Ancak bu, tıbbi bir hastalık veya tanısal bir sendrom değildir. Daha çok, bebeğin hızla büyüdüğünü, bağımsızlaştığını ve duygusal olarak geliştiğini gösteren doğal ve geçici bir süreçtir.

Birlikte oynanacak eğlenceli ve eğitici oyunlar ile bebeğinizin gelişimini destekleyebilirsiniz. 1 yaşındaki bebeğinizin hem mutlu olmasını hem de gelişimini olumlu etkileyen oyun ve oyuncakların neler olduğunu öğrenmek için 1 yaş oyunları yazımızı tıklayabilirsiniz.