Bebek Gıda Alerjileri: Bilmeniz Gerekenler

Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de oldukça yaygın görülen bağışıklık sistemi sorunlarının başında alerji geliyor. Bebeklik döneminden itibaren görülebilen alerji, pek çok farklı çeşidiyle bebeklerin günlük rutinini ve hayatını etkiliyor. Bebeklerin sahip olabileceği birçok spesifik alerji çeşidi arasında ise en sık görülenini gıda alerjileri oluşturuyor.

Uzmanlara göre gıda alerjisi görülme sıklığı tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de son 10 yılda iki kata yakın artmış durumda. Yapılan araştırmaların neticesinde günümüzde bebeklerin yüzde 6’sının, çocukların yüzde 4’ünün, ergenlerin yüzde 2’sinin ve yetişkinlerin yüzde 1’inin gıda alerjisi bulunduğu tahmin ediliyor. Bununla birlikte, ailelerinde alerji öyküsü bulunan bebeklerin normalden 2-4 kat daha fazla alerji riski bulunuyor. Tüm bunlar da bebeklerde gıda alerjileri hakkında ebeveynlerin daha fazla bilgi sahibi olmasını gerekli kılıyor.

Siz de bebeklik döneminin, gıda alerjisinin ortaya çıkması açısından çok hassas bir dönem olduğunu göz önüne alarak, bebeğinizde alerjiyi önlemek için nelerin gerektiğini öğrenebilirsiniz. Bebeğinizin doğumunun hemen ardından özellikle de ek gıdaya geçiş döneminde bebeğinizi gözlemleyebilir, gıda alerjileri belirtilerini takip edebilirsiniz.

Bebeklerde Alerji Nedir?

Bebeklerde alerji, bağışıklık sisteminin normal şartlarda zararsız bir maddeyi zararlıymış gibi algılayıp tepki verdiğinde oluşur. Alerjik reaksiyona neden olan maddeye ‘alerjen’ denir. Bağışıklık sistemi, alerjeni vücuda karşı zararlı bir madde ve bir tehdit olarak algılar. Vücut savunma sistemini harekete geçirerek alerjen için antikorlar (IgE antikorları) üretmeye başlar. Sonraki süreçte bebeğin vücudu, o alerjene yönelik solunum sistemi, sindirim sistemi, cilt ve kalp-dolaşım sistemlerini etkileyebilecek bir dizi alerjik reaksiyonu tetikler.

Bebeklerde çok sayıda alerji türü görülebilir. Bebeklerin yedikleri yiyeceklere, dokundukları maddelere, evde ya da dışarda soludukları gözle görülmeyen parçacıklara alerjisi olabilir. Bebek toz, küf, evcil hayvan kepeği ve belirli yiyecekler dahil olmak üzere sürekli olarak maruz kaldığı pek çok şeye alerjik reaksiyon gösterebilir. Bebeklerde alerji hakkında daha fazla bilgi almak için Alerji Nedir? başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.

Bebeklerde Alerji Ne Zaman Başlar?

Bebeklerde alerjiye neden olabilecek pek çok faktör vardır. Bebeklerde alerjinin ne zaman başlayacağı da aslında bebeğin alerjene ne sıklıkta maruz kaldığına bağlıdır. Bir alerjinin gelişmesi genellikle zaman alır. Her alerjik kişinin, bir alerjen reaksiyona neden olmadan önce ulaşılması gereken bir eşiği vardır ve bu süreç aylar veya yıllar alabilir. 

Bebeklerin ilk yılda mevsimsel alerjileri olması genelde nadir görülür. Genellikle mevsimsel alerjiler, 3-5 yaşları arasında gelişir. Bunun yanı sıra toz, küf veya evcil hayvan kepeği gibi alerji semptomlarının her yaşta başlaması mümkündür.

Gıda alerjileri ise daha çok bebeklik ve çocukluk döneminin sorunlarından biridir. Bebeklerde gıda alerjisi belirtileri, genellikle 2-3 aylıktan sonra görülmeye başlar. Ek gıdaya geçiş döneminde bebekler, yeni tat ve gıdalar ile tanışır. Anne sütü alan bebeklerde genellikle ek gıdalara başladıktan sonraki dönemde alerji; ciltte ürtiker, kızarıklık ya da egzama şeklinde ortaya çıkabilir. 6 aydan sonra her yeni bir besin, bebekte gıda alerji görülme riskini gündeme getirir. Gıda alerjisi çocukluk döneminin dışında, daha sonraki zamanda da gelişebilir.

Bebeklik çağında en sık görülenler alerji türleri, gıda alerjileri ve üst solunum yolu rahatsızlıklarını tetikleyen alerjilerdir. Bebeğinizin alerji riskini azaltmak için alabileceğiniz önlemleri 4 Adımda Alerji ve Alınabilecek Önlemler başlıklı yazımızdan öğrenebilirsiniz.

Bebeklerde Gıda Alerjisi Nedir?

Bağışıklık sisteminin görevi, vücudu zararlı aksiyonlardan korumaktır. Bazen bağışıklık sistemi, vücuda alınan zararsız bir maddeyi zararlı olarak görür. Tehdit şeklinde algıladığı o madde ile savaşmaya başlar. İşte zararsız maddeye karşı bağışıklık sisteminin verdiği bu aşırı tepki, alerjiye neden olur. En yaygın alerji türlerinden biri de gıda alerjisidir.

Gıda alerjisi, bağışıklık sisteminin zararsız bir gıda proteinine veya alerjene aşırı tepki vermesiyle ortaya çıkar. Bebeklerde gıda alerjisi, vücudun bağışıklık sisteminin bir yiyeceği zararlı olarak algılamasıdır. Bebekte bağışıklık sisteminin besinde bulunan bazı proteinleri zararlı olarak algılaması ve bu duruma tepki vermesi, gıda alerjisinin oluşma nedenidir. 

Bebeklerde Gıda Alerjisi Hakkında Bilmeniz Gerekenler

Her gıda alerjiye neden olabilir. Bu nedenle ebeveynlerin gıda alerjisi hakkında bazı önemli detayları bilmesi önemlidir. İşte bunların başlıcaları şunlardır;

• Bebeklerde gıda alerjisi, herhangi bir yiyeceğe yanıt olarak meydana gelebilir.
• Bazı bebeklerin birden fazla yiyeceğe alerjisi olabilir. 
• Gıda alerjisinde reaksiyonlar hafif veya şiddetli görülebilir.
• Bebeğin alerjik reaksiyona neden olan gıdanın çok az bir kısmını yemesi bile ciddi sonuçlara sebebiyet verebilir.
• Bebeklerde gıda alerjisi, alerjik reaksiyona neden olan yiyecek tüketildikten bazen dakikalar içinde bazen de birkaç saat sonra ortaya çıkabilir.
• Yenidoğan ve anne sütü ile beslenen bebeklerin annelerinin yediği yiyecekler de süt yoluyla bebeğe geçerek alerjik reaksiyonun oluşmasına zemin hazırlayabilir. 
• Gıda alerjisi olan bir ebeveyni veya kardeşi olan bir bebeğin, gıda alerjisi geliştirme riski daha yüksek olur.
• Ebeveynlerin en merak ettiği konulardan biri, bebeklerde gıda alerjisinin geçip geçmeyeceğidir. Bazı besinlere karşı gelişen alerjiler, zaman içinde düzelme eğilimindedir. İnek sütü, yumurta gibi besinlere bağlı alerjiler yaşa bağlı olarak azalıp geçebilir. Yer fıstığı, balık, kabuklu deniz ürünleri ve kuruyemiş alerjileri çok uzun yıllar hatta yaşam boyu devam edebilir.

Bebeklerde Gıda Alerjisi Belirtileri

Bebeklerde gıda alerjisi belirtileri, alerjik bir gıda tüketildikten hemen sonra ortaya çıkabilir. Ancak belirtinin görülme zamanı değişkenlik gösterebilir. Belirti, alerjik gıdanın alımından sonraki 2 saat içinde olabildiği gibi 2-3 gün hatta bir hafta sonra bile görülebilir. Genellikle ilk 2 saatte ortaya çıkan belirtiler daha ciddidir.
Bebeklerde gıda alerjisinin birçok belirtisi olabilir. Hafif denilebilecek belirtilerin yanı sıra hayati tehlike oluşturabilecek ciddi durumlara neden olan belirtiler de görülebilir. Bebeklerde gıda alerjisi belirtileri arasında şunlar yer alır;

• Kusma
• Emme reddi
• Karın ağrısı veya mide krampları
• Sümüklü-kanlı dışkılama
• Kabızlık veya ishal
• Nefes darlığı, solunum sıkıntısı, hırıltı
• Tekrarlayan öksürük
• Yutma güçlüğü
• Ağız çevresinde kızarıklık
• Tedaviye dirençli pişik
• Soluk veya mavi cilt rengi
• Gözkapağı ya da dilde şişme
• Egzama
• Kurdeşen
• Nezle bulguları

Hangi Gıdalar Bebeklerde Alerji Yapar?

Bebeklerde gıda alerjileri belirtileri, sadece anne sütü alan bebeklerde annenin aldığı ya da ek gıda döneminde bebeğe yedirilen gıdalara bağlı olarak değişebilir. Bebeklerde alerjik reaksiyona neden olan çok sayıda gıda vardır. Yaygın olan besinler dışında, yaygın olmayan ve sayısı çok fazla olan gıdalar da bulunur. 

Ancak özellikle 8 besin, dünya genelinde gıda alerjilerinin çok büyük bir kısmında görülür. Bu besinler; inek sütü, yumurta, buğday, soya, kabuklu ağaç yemişleri, balık, kabuklu deniz ürünleri ve yer fıstığını içerir. Bu besinlerden bazılarına karşı gelişen alerji, çocukluk çağının ilerleyen dönemlerinde geçerken bazıları ise ömür boyu devam eder.

Bebeklerde gıda alerjilerinin çoğu şu besinlere karşı gelişmektedir;

• İnek sütü
• Yumurta
• Balık
• Yer fıstığı
• Kuruyemişler (fındık, ceviz, antep fıstığı, vb)
• Kabuklu deniz ürünleri
• Soya
• Buğday

İnek sütü, yumurta, buğday ve soya en sık alerjiye neden olan gıdalardır. Bu gıdalara karşı alerjisi olan bebeklere yönelik olarak hazırlanmış olan listelerdeki besinler konusunda dikkatli olması gerekir. Gıda alerjisi olan bebeklerin ek gıdaya geçtikten sonra tükettiği her gıdanın besin içeriklerinin mutlaka incelenmesi gerektiği unutulmamalıdır.

Bebeklerde Gıda Alerjisiyle Başa Çıkmak

Bebeklerde gıda alerjisiyle başa çıkmanın en önemli kuralı, alerjik reaksiyona yol açabilecek alerjen gıdalardan uzak durmaktır. Araştırmalar, bebeğe yaygın alerjiye neden olan yiyecekleri 1 yaşına gelmeden önce vermenin, o yiyeceğe karşı alerji geliştirme riskini azaltmaya yardımcı olabileceğini göstermektedir.

Eğer ek gıdaya geçiş dönemindeyse, gıda alerjisi riski yüksek olan gıdalarla bebeğinizi geç tanıştırmaya özen gösterebilirsiniz. Beslenmesine eklenen her yeni gıda için de 3 gün kuralını uygulayabilirsiniz. Bebeklerde alerjiler 72 saatte çıkabildiği için her yeni besini 3 gün kuralıyla vermek, hangi besine alerjisi olduğunu anlamamıza yardımcı olur. Aynı zamanda tatlara tek tek alışması damak zevkini geliştirir ve hangi besini sevmediğini anlayabilirsiniz. Bebeğinizin gıda alerjisi olup olmadığını anlamanın en iyi yöntemlerinden biri olan 3 kuralı hakkında bilgi almak için Üç Gün Kuralı Nedir? başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.

Gıda alerjisini önleyecek bir ilaç yoktur. Bebeklerde gıda alerjisinin etkilerinden korunmanın en iyi yolu, semptomlara neden olan gıdalardan kaçınmak, alerjiye neden olan gıdayı beslenme tamamen çıkarmaktır.

Bebek gıda alerjisi geliştirdiğinde, ailedeki herkesin buna uyum sağlaması çok önemlidir. Özellikle anne sütü ile beslenen bebeklerde gıda alerjisi varsa, annenin diyetinden alerjiye neden olan gıdaları çıkarması gerekir. Çünkü gıda alerjeni, anne sütü yoluyla bebeğe geçerek reaksiyona neden olabilir. Mesela bebeğin inek sütü alerjisi varsa, annenin süt ve süt içeren ürünlerden uzak durması şarttır. Bebek ek gıdaya geçtiyse de alerjiye neden olan gıdalar, bebeğin beslenme listesinden mutlaka çıkarılmalıdır.

Bebeklerde gıda alerjilerinin gelişimi önlenemez. Ancak siz şunlara dikkat ederek alerjinin bebeğinizde gelişimini geciktirebilirsiniz;

• Alerji riskini azaltmak için alabileceğiniz en etkili yöntemlerden biri bebeğinize, bağışıklığını güçlendirici besinler sunmaktır. Anne sütü içinde bulunan prebiyotik bileşenler, bağırsakta bulunan yararlı bakterilerin çoğalmasını teşvik eder. Bu nedenle mümkünse bebeğinizi ilk 6 ay sadece anne sütü ile besleyin. Anne sütü yokluğu ya da eksikliğinde doktorunuza danışın.  
• Bebeğinizi 6. ayından önce ek gıdaya geçirmeyin, katı gıdalar vermeyin.
• Bebeğinize yaşamının ilk yılında alerji riski yüksek gıdalar yedirmemeye çalışın.
• Bebekte alerji belirtilerinin ortaya çıkmaması için bağışıklığını güçlendirmek büyük önem taşır. Bağışıklığı güçlendiren besin kaynaklarının tüketmesine özen gösterebilirsiniz.

Gıda alerjisi olan bebeğiniz anne sütü alıyorsa, beslenme şeklinizde değişikliğe gitmeniz gerekebilir. Bir alerji diyetisyeni kontrolünde, beslenme listenizi düzenleyebilirsiniz. Gıda alerjinizi kontrol altına alıp yönetebilmek, bebeğinizin de alerjisinin etkilerini en aza indirecektir.

Bebeklerde gıda alerjisi tedavisinin en etkili yolu; alerjik reaksiyona yol açan alerjenden uzak durmaktır. Alerjik reaksiyona neden olan gıdayı bilerek bebeğinizin beslenmesinde yer vermemelisiniz. Ayrıca paketlenmiş ürünlerin içerikleri konusunda da çok dikkatli olmanız gerekir. İçeriğinden emin olmadığınız gıdaların tüketilmesi ile istenmeyen reaksiyonlar gelişebilir. Bu yüzden gıdaların etiketlerini dikkatli okunduktan sonra tüketerek, alerjinin istenmeyen reaksiyonlarından korunabilirsiniz.

Bebeğinizde gıda alerjisi belirtilerinden herhangi biri varsa, bir çocuk alerji uzmanı ile görüşebilirsiniz.  Bebeğinizin ve sizin beslenme planını oluşturmak için bir uzmandan yardım almanız, bebeğinizin alerjisiyle başa çıkmakta kolaylık sağlayacaktır.

Bebeklerde gıda alerjilerinde bilmeniz gerekenler hakkında daha detaylı bilgi almak için Besin Alerjisinden Korunmanın Yolları başlıklı yazımızı tıklayabilirsiniz.