Gebelikte Diyabet (Gestasyonel Diyabet) Nedir?

Diyabet vücudun yiyecekleri enerjiye dönüştürme şeklini etkileyen bir hastalıktır. Vücudun şeker ve nişastaları (karbonhidratları) enerji üretmek için kullanamaması durumu olan diyabet hastalığında, kanda fazladan şeker birikimi olur. Diyabet türlerinden biri ise hamilelik sırasında gelişen gestasyonel diyabet yani gebelik diyabetidir. Gebelik şekeri hakkında daha fazla bilgi almak için Gebelik Şekeri Nedir? başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.

Gebelikte diyabet, hamilelik sırasında anne adayında gelişen ve genellikle doğumdan sonra kaybolan yüksek kan şekeridir. İlk kez gebeliğin 24-28. haftaları arasında ortaya çıkan ve genellikle doğumdan sonra geçen çeşitli derecelerdeki glukoz intoleransı olarak tanımlanır. Gebelikte diyabetin en önemli özelliği, diyabetin ilk kez hamilelik sırasında teşhis edilmesidir. Hamileliğin herhangi bir aşamasında meydana gelse de ikinci veya üçüncü trimesterde daha sık görülür.

Gebelik Diyabetinin Nedenleri

Gebelik diyabeti, anne adayının vücudunda, kan şekeri seviyelerini kontrol etmeye yardımcı olan bir hormon olan insülinin, yeterli miktarda üretilemediğinde meydana gelir. Bu durum anne adayının ve bebeğinin sağlığını etkileyebilecek yüksek kan şekerine neden olur. Gebelik diyabetinin erken tespit edilmesi ve iyi yönetilmesi halinde oluşabilecek sağlık riskleri azaltılabilir.

Gebelik Diyabetinin Belirtileri

Çoğu zaman gebelik diyabeti fark edilebilir belirti veya semptomlara neden olmaz. Gebelik diyabetinin varlığı, genellikle gebelik diyabeti taraması sırasında, anne adayının kan şekeri seviyeleri test edildiğinde fark edilir. Genel olarak kan şekeri düzeyleri çok yükselen anne adaylarında şu gibi belirtiler görülebilir;

• Su ihtiyacının ve susama hissinin artması
• Normalden daha sık idrara çıkma
• Ağız kuruluğu
• Yorgunluk
• Bulanık görme
• Genital kaşıntı veya pamukçuk

Gebelik diyabetinde görülen olası belirtilerin bazıları, hamilelik sırasında başka durumların da habercisi olabilir. Bu nedenle anne adaylarının herhangi bir semptomdan endişelenmesi halinde doktora danışması oldukça önemlidir.

Kimler Gebelik Diyabeti Riski Altındadır?

Bazı anne adaylarının hamileliği döneminde diyabet geliştirme riski daha yüksektir. Daha önceki gebeliklerinde gestasyonel diyabet hikayesi olan, aşırı kilolu, 35 yaş üstünde hamile kalan, ailede diyabet hikayesine sahip anne adaylarında gebelik diyabeti görülme olasılığı daha fazladır.

Anne adaylarında gebelik diyabeti için risk faktörleri arasında şunlar yer alır;

• Vücut kitle indeksinin (BMI) 30'un üzerinde olması
• Aşırı kilolu veya obez olmak
• 35 yaşın üzerinde hamile kalmak
• Fiziksel olarak aktif olmamak
• Önceki hamilelikte gebelik diyabeti geçirmiş olmak
• Polikistik over sendromuna sahip olmak
• Yakın aile üyelerinden birinin diyabet hastası olması
• Daha önce 4,5 kilogram ve daha ağır bir bebek doğurmuş olmak

Bu risk faktörlerine sahip anne adaylarının hamileliği sırasında gebelik diyabeti taraması yaptırması erken teşhis imkanı sağlayabilir.

Gebelik Diyabeti Testi Nasıl Yapılır?

Gebelik diyabeti testi, anne ve bebek sağlığının korunması açısından gebeliğin 24-28. haftalarında yapılır. Ya tek basamaklı (75 g’lık OGTT) veya iki basamaklı (50 g glukoz yükleme ve 100 g’lık OGTT) yükleme testleri ile gebelik diyabetine yönelik tanı konulur.

Tarama testine, oral glukoz tolerans testi (OGTT) adı verilir ve yaklaşık 2 saat sürer. Öncelikle, 8-10 saat boyunca yemek yemeyip su içmeyen anne adayından kan alınır. Daha sonra glikoz içeceği verilerek 2 saat dinlendikten sonra, vücudun glikozla nasıl baş ettiğini görmek için, tekrar kan örneği alınarak şeker oranlarına bakılır.

Gebelik diyabeti için bir veya daha fazla risk faktörünüz varsa siz de tarama testi için doktorunuzla görüşebilirsiniz. Daha önce gebelik diyabeti geçirdiyseniz de, hamileliğinizin başlarında bir OGTT yapılabilir, eğer ilk test normalse ardından 24 ila 28. haftalarda başka bir OGTT yapılabilir. Süreçle ilgili tüm detaylı bilgi için doktorunuzdan destek alabilirsiniz.

Gebelik Diyabetinin Etkileri

Gebelik diyabeti olan anne adaylarının çoğunun hamileliği normal seyrinde ilerleme gösterebilir. Ancak dikkatli bir şekilde yönetilmeyen gebelik diyabeti, yüksek kan şekeri seviyelerine yol açabilir. Gebelik diyabetinin teşhis veya tedavi edilememesi durumunda anne adayında ve bebekte yüksek riskli doğum zorlukları ve doğumsal anomalileri gibi bazı sağlık sorunları oluşabilir.

Gebelik diyabetinin hamileliğe etkilerinin başında şu riskler gelir;

• Bebeğin 4.500 gramın üzerinde aşırı doğum ağırlığına sahip olması. Anne adayının kan şekeri seviyesinin standart aralığın üzerinde olması, bebeğin aşırı büyümesine neden olabilir. Bu da normal doğumu engelleyebilir veya sezaryen doğum olasılığını artırır.
• Erken doğum olarak kabul edilen hamileliğin 37. haftasından önce doğumun gerçekleşmesi. Yüksek kan şekeri erken doğum ihtimalini artıracağı gibi, bebeğin büyük olması nedeniyle doktor tarafından erken doğum önerilebilir.
• Preeklampsinin oluşması. Hamilelik sırasında yüksek tansiyona neden olan ve tedavi edilmezse hamilelik komplikasyonlarına yol açabilen bir durum gelişebilir.
• Düşük kan şekeri olasılığı. Bazen bebeklerde doğumdan kısa bir süre sonra düşük kan şekeri (hipoglisemi) görülebilir. 
• Yaşamın ilerleyen dönemlerinde diyabet gelişme ihtimali. Gebelik diyabeti varsa, gelecekteki bir hamilelik sırasında tekrar oluşma olasılığı ile tip 2 diyabet geliştirme riski daha yüksek olabilir.

Gebelikte Diyabetin Önlenmesi

Anne adaylarına yönelik gebelik diyabetini önleme ile ilgili kesin sonuç getirecek bir uygulama olmasa da en çok etki edebilecek faktör, beslenme şeklidir. Anne adayının hem hamilelik öncesi hem de hamilelik döneminde sağlıklı, çeşitli ve dengeli beslenmesi, gebelikte diyabete etki edebilir. Özellikle gebelik diyabeti olan anne adaylarının sağlıklı beslenmesi, gelecekteki gebeliklerinde diyabetin tekrar ortaya çıkma veya gelecekte tip 2 diyabet geliştirme riskini de azaltabilir.

Şu önlemler anne adayını gebelik diyabeti gelişmesinden korunmaya yardımcı olabilir;

• Çok değil dengeli ve yeterli miktarlarda beslenmek
• Lif oranı yüksek, yağ ve kalorisi düşük yiyecekler tüketmek
• Meyve, sebze ve tam tahıllara beslenmede daha çok yer vermek
• Hamilelik sırasında doktora danışarak orta düzeyde egzersiz yapmak
• Hamilelik döneminde doktorun önerdiği kilodan daha fazla kilo almamak

Gestasyonel diyabet, çoğunlukla doğum sonrası plasentanın ayrılması ile geçer. Ancak gebeliğe fazla kiloyla başlayan ve gebelikte fazla ağırlık artışı olan anne adaylarında tip 2 diyabete dönüşme riski yüksektir. Bu yüzden anne adaylarının fazla kilo almamaya özen göstermeleri oldukça önemlidir.

Gebelik Diyabeti Tedavisi

Gebelik diyabeti olan anne adaylarının çoğunda diyabet, doğumdan hemen sonra kaybolur. Geçmemesi halinde bu şeker hastalığına, tip 2 diyabet adı verilir.  Gebelik diyabetiniz varsa, kan şekeri seviyenizi kontrol ederek hamileliğinizde sorun yaşama olasılığını azaltabilirsiniz.

Gebelik diyabetinizin takibini, tanı konulduktan sonra beslenme tedavisi ve sık kan glukoz kontrolü ile yapabilirsiniz. Hamilelik sırasında sağlıklı besinler yiyerek, egzersiz yaparak ve doktorunuzun önerilerini uygulayarak, gebelik diyabetinin kontrol altına alınmasına yardımcı olabilirsiniz. Diyetinizi değiştirerek ve mümkünse daha aktif bir günlük rutin ile kan şekeri seviyeleriniz azalabilir. Yürüyüş, yüzme ve doğum öncesi yoga gibi hafif aktiviteler kan şekerini düşürmeye yardımcı olabilir. Beslenme tedavisi ile kontrol altına alınamaması halinde insülin tedavisine ihtiyaç duyulabilir.

Gebelik diyabeti geçiriyorsanız hamilelikten sonra da egzersiz yapmaya ve sağlıklı beslenmeye devam etmeniz, tip 2 diyabeti önlemek veya geciktirmek için önemlidir. Daha önce gebelik diyabeti geçirdiyseniz ve hamile kalmayı planlıyorsanız da mutlaka diyabet kontrolü yaptırmanız gerekir.

Hamilelikte diyabet, sizin hamile kalmadan önce şeker hastası olduğunuz veya doğumdan sonra şeker hastası olacağınız anlamına gelmez. Bu süreci doktorunuzun takibi ve yönlendirmesiyle sağlıklı bir hamilelik ve sağlıklı bir bebeğe sahip olarak geçirebilirsiniz. Daha fazla bilgi almak için ayrıca Gestasyonel (Gebelik) Diyabeti Nedir, Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi başlıklı yazımızı da okuyabilirsiniz.