Hamilelikte GCT Testi: Nedir, Nasıl Yapılır, Önemi

Hamilelikle birlikte plasentadan salgılanan hormonlar sebebiyle, gebeliğin ortalama 24. haftasından sonra anne adaylarının şeker metabo­lizmasında bazı bozukluklar meydana gelebilir. Kan şeker düzeyi artan anne adayında bu durum uzun sürerse hamilelik sırasında ve hatta doğum sonrasında hem annede hem de bebekte bazı sağlık sorunları oluşabilir. Siz de hamileliğinizin 24. haftasına yaklaşıyorsanız, uzmanların her anne adayının yaptırmasını önerdiği, Hamilelikte GCT Testi ile kan şekerinizi ölçtürebilirsiniz. Doktorunuzun yönlendirmesiyle yaptıracağınız GCT testinin sonuçları hem sizin hem de bebeğinizin sağlığı için büyük önem taşır. Bu süreç hakkında aklınıza gelen pek çok detayı Hamilelikte GCT Testi: Nedir, Nasıl Yapılır, Önemi yazımızla öğrenebilir, Hamilelik Şekeri Nedir? başlıklı içeriğimizden de ayrıca fikir alabilirsiniz.

GCT Testi Nedir?

Kısaltması GCT olan Glukoz Çalışması Testi veya daha yaygın bilinen adıyla Şeker Yükleme Testi, hamilelik sırasında anne adayının kan şekerini ölçerek, gebelik diyabeti (gestasyonel diyabet) adı verilen bir durumun olup olmadığını anlamak için yapılan bir testtir. Gebelik sırasında gelişen geçici bir diyabet türü olan gestasyonel diyabetinin hem anne adayı hem de bebek sağlığı üzerinde önemli etkileri olabilir. Bu nedenle de GCT testi yapılıp anne adayında gestasyonel diyabet olup olmadığı tespit edilerek gerekirse tedavi sürecine başlanabilir.  

GCT Testi Nasıl Yapılır?

Hamilelikte şeker yükleme testini gebeliğinizin 24-28. haftalarında doktorunuzun yönlendirmesiyle yaptırabilirsiniz. GTC Testi hastanede belli bir plana göre yapılır. Öncelikle sizden kal alınarak açlık kan şekeriniz ölçülür. Ardından 50 gram glukoz içeren şekerli bir sıvı içirilir. Şekerli sıvıyı içtikten 1 saat sonra ise kanınızdaki glikoz seviyesini kontrol etmek ve kan şekeri düzeyinizin ne kadar yükseldiğini değerlendirmek için sizden yine kan örneği alınır. Kanınızdaki glukoz seviyesi ölçülerek, vücudunuzun şekeri ne kadar hızlı işlediği değerlendirilir. Bu oranın tespiti sırasında glukoz seviyeniz 140 mg/dl altında ise sizde gebelik şekeri olmadığı belirlenir.

Ancak kanınızdaki glikoz seviyesi bu değerin üstünde de olabilir. 5O gram glukoz yükleme test neticesi, 130 veya 140 mg/dl seviyesinden yüksek ise doktorunuzun yönlendirmesiyle 3 saatte tamamlanan 100 gram oral glukoz testi uygulanabilir.  3 saat sürecek yüklemenin ardından sizde gebelik şekeri olup olmadığı kesin olarak belirlenir. Test sonuçlarına göre doktorunuz, gebelik diyabeti tanısı koyabilir ve tedavi için sizi yönlendirebilir.

GCT Testine Kimler Girmeli?

Gebelik öncesinde şeker hastalığınız olmamasına rağmen, hamileliğiniz sırasında kanınızda glikoz yani şeker seviyesinde yükselme olabilir. Gebelik şekerini işaret eden bu durumun kesin tespiti için tüm anne adayları gibi siz de gebeliğinizin 24. ve 28. haftalarında şeker yükleme testi yani GCT Testi yaptırmalısınız.

GCT Testi tüm anne adaylarına önerilir. Özellikle ailesinde şeker hastalığı öyküsü olan veya kilosu fazla olan hamileler başta olmak üzere, bütün hamilelerde 24.-28. haftalar içinde 50 gram glukoz verile­rek 1 saatlik yükleme testi ile tarama gerçekleştirilir. Bu test, gestasyonel diyabetin erken tespiti için önemlidir.

Ancak anne adayındaki bazı durumlar nedeniyle GCT testinin daha erken dönemde yapılması gerekebilir. Test, risk faktörü bulunan anne adaylarında, hamileliğin ilk trimesterinde de yapılabilir. Anne adaylarında şu durumlar varsa doktor tarafından GCT testine daha önce girmesi önerilebilir;

• Aşırı kilo veya obezite
• Daha önce gebelik diyabetinin yaşanması
• Ailede diyabet öyküsünün olması
• 35'in yaşın üzerinde olmak
• Önceki doğumlarda 4 kg veya üzeri ağırlığında bebek dünyaya getirmek
• Polikistik over sendromunun (PCOS) olması
• Daha önce nedeni bilinmeyen tekrarlayan düşük öyküsünün olması

GCT Testinin Sonuçları Ne Anlama Gelir?

Eğer kan şekeri seviyesi 140 mg/dL sınırının altındaysa GCT testi normal kabul edilir. Normal sonuçlar anne adayında gebelik diyabeti olmadığını gösterir. Kan şekerinin normal seviye sınırını aşması ise anne adayında gebelik diyabeti olabileceğine işaret eder, Bu durumda doktor tavsiyesiyle daha detaylı incelemeler yapılması gerekir.

Yüksek GCT Sonuçları: Ne Yapılmalı?

24-28. haftalar içinde hamilelikte oluşan şeker hastalığını saptamak için yapılan GCT Testi sonuçlarınızın 140 mg/dL olarak kabul edilen normal değerlerin üzerinde çıkması, gestasyonel diyabet riskinizin olduğu anlamına gelir.

Böyle bir durumda ilk yapmanız gereken şey, sonuçları doktorunuzla paylaşmaktır. Doktorunuz, detaylı bir değerlendirme için OGTT (Oral Glukoz Tolerans Testi) yapabilir. Daha kapsamlı bir test olan OGTT için ilk olarak açlık kan şekeriniz ölçülür. Daha sonra size 75 gram veya 100 gram glukoz içeren bir sıvı içirilir ve ardından 1., 2. ve bazen 3. saatlerde kan şekeriniz ölçülür. Test sonuçları, belirli kriterlere göre değerlendirilir. Eğer OGTT sonuçlarınız da yüksek çıkarsa, doktorunuz gestasyonel diyabet teşhisini koyarak size özel bir tedavi planı oluşturabilir.

GCT Testi Sonucunda Diyabet Riski Ne Kadar Ciddidir?

GCT testi sonucunda anne adayında diyabet tespit edilmesi bazı sağlık riskleri oluşturabilir. Diyabet risklerinin yaşanmaması için şeker hastalığı olan anne adaylarında hamilelik sürecinde kan şekeri seviyelerinin düzenli olmasının sağlanması büyük önem taşır.  

Gebelik diyabeti erken teşhis edilemezse ya da GCT testi sonucunda gerekli tedavi uygulanmazsa hem anne adayında hem de bebekte sağlık problemleri gelişebilir.  Anne adaylarında gebelik zehirlenmesi, yüksek tansiyon, erken doğum, düşük gibi sorunlar şeker hastası olmayan gebelere göre daha yüksek oranda görülebilir.  Hamileliğin ortasında ya da son üç ayındaki şeker hastalığı, fazla beslenme ve bebeğin normalden fazla kilo alımına yol açabilir. Fazla kilolu bebeklerin normal doğumu ise acil sezaryen riskini artırabilir.  Diyabet, bebekte de iri doğum, doğumsal anomali, gelişme geriliği, plasenta sıvısının aşırı artması, solunum sıkıntısı, doğum travması, erken doğum, sıvı dengesinin bozulması gibi bazı sağlık sorunları için birer neden oluşturabilir.

Tüm bu risklere rağmen gebelik döneminde kan şekeri seviyeleriniz kontrol altına alındığında, yaşayabileceğiniz sorunlar da azalacaktır. Unutmamalısınız ki diyabetli bir anne adayı olsanız da uygun tedavi yöntemleriyle sağlıklı bir hamilelik dönemi yaşayabilir ve normal bir doğum gerçekleştirebilirsiniz. Bu süreçteki en önemli nokta, GCT testiyle diyabetinize erken tanı konulması ve tedaviye doktorunuzla birlikte bir an önce başlamanızdır.

GCT Testinin Yan Etkileri ve Riskleri

Çoğu anne adayı gibi sizin de aklınızda hamilelikte GCT Testinin anne ve bebek sağlığı bakımında zararlı olup olmadığı ile ilgili bazı soru işaretleri olabilir. Şeker yükleme testinin hamilelikte sizi şeker hastası yapabileceğiyle ilgili bazı endişeler duyabilirsiniz. Ancak bu konuda Sağlık Bakanlığı gebe takip protokollerinde tüm gebelere, 24.-28. haftalarda gebelikte şeker tarama testini önermektedir.

Gebelikte normal şartlar altında bir kez uygulanan bu testin anne ve bebeğe herhangi bir zararının söz konusu olmadığını belirten Sağlık Bakanlığı, konuyla ilgili açıklamada, “Bu tarama testinde glukoz dışında fruktoz, mısır şurubu vb. farklı bir şeker kullanılmamaktadır. Gebelikte şeker tarama testinin zararlı olduğuna dair bilimsel bir geçerlilik olmayıp, aksine Bakanlığımız gebelikte şeker tarama testini özellikle tavsiye etmektedir” vurgusu yapmaktadır.

Öte yandan GTC Testinin büyük bir sağlık sorunu yaratmayacak bazı yan etkilerini yaşayabilirsiniz. Bunların başında şekerli sıvıyı içtikten sonra midenizin bulantısı gelebilir. Şekerli çözeltinin tadı yoğun olduğu için midenizde rahatsızlık yaratabilir. Ancak mide bulantısı veya hafif baş dönmesi gibi geçici rahatsızlıklara neden olsa da test süreci anne adayı için güvenli bir prosedürdür. Herhangi bir ciddi yan etkisi veya riski bulunmayan bu testle ilgili eğer endişeniz varsa doktorunuza danışıp bilgi alabilirsiniz.

Hamilelikte Gestasyonel Diyabet: Tedavi ve Yönetim

Hamilelikte gestasyonel diyabette erken teşhis kadar doğru tedavinin uygulanması da oldukça önemlidir. Erken teşhis ve doğru tedavi ile hem anne hem de bebek sağlıklı bir gebelik süreci geçirebilir. Gestasyonel diyabetin, etkin bir şekilde yönetilmesi halinde anne ve bebek için ciddi komplikasyonların önüne geçilmesi mümkündür.

Hamilelikte gestasyonel diyabet tedavisinde temel amaç, kan şekerinizi kontrol altında tutarak hem sizin hem de bebeğinizin sağlığını korumaktır. GCT testinizin ardından hamileliğe bağlı şeker hastalığı teşhisi konulduysa, doktorunuzun önereceği farklı tedavi yöntemleri uygulayabilirsiniz. Bu tedavi yöntemleri arasında şunlar yer alabilir;

• Gestasyonel diyabet tedavisinin temel taşı, dengeli ve kan şekerini kontrol altında tutan bir beslenme planıdır. Bu nedenle özellikle karbonhidrat alımını dikkatli bir şekilde ayarlandığınız, tatlı ve şekerli içeceklerden kaçındığınız, sebze, tam tahıl ve meyvelerle lif alımına ağırlık verdiğiniz bir diyet planı oluşturmalısınız. 3 ana öğün ve 2-3 ara öğün ile kan şekeri seviyenizi dengede tutulabileceğiniz böyle bir diyet oluşturmak için diyetisyen veya uzman bir doktora danışabilirsiniz.
• Doktorunuzun onayıyla düzenli egzersiz yapmak, kan şekerinizi düşürmeye yardımcı olur. Günlük 20-30 dakikalık yürüyüşlerin yanı sıra doktor onayıyla uygun hafif egzersizler yapabilirsiniz. Bu egzersizler kan şekeri seviyelerinizi düşürüp insülin duyarlılığınızı artırabilir.
• Kan şekerini düzenli olarak ölçerek takip etmeniz, tedavinin etkilerini değerlendirmede etkilidir. Bir glukometre kullanıp düzenli ölçümler yaparak kan şekeri değerlerinizi doktorunuzla paylaşabilirsiniz.
• Diyet ve egzersizle kan şekeriniz kontrol altına alınamazsa, doktorunuzun kararı ve tavsiyesiyle insülin veya oral antidiyabetik ilaç tedavisine başlayabilirsiniz.

Gebelik diyabeti, erken teşhis ve tedavi ile kontrol altına alınabilen bir durumdur. Bu nedenle, GCT sonucunuz yüksek çıkarsa, doktorunuzun talimatlarına mutlaka uymanız hem sizin hem de bebeğinizin sağlığı için çok önemlidir. Gestasyonel diyabet yönetimi, sadece tedaviyi değil, aynı zamanda düzenli takip yapmanızı de gerektirir. Bu nedenle hamileliğiniz boyunca düzenli olarak doktor kontrolüne gitmeye, kan şekerinizi takip etmeye ve tedavi planına uymaya özen göstermelisiniz.

Gestasyonel Diyabetin Önlenmesi: Risk Faktörleri ve Sağlıklı Yaşam Tarzı

Hamilelik sırasında ortaya çıkan gestasyonel diyabetin anne adaylarında görülmesine neden olan bazı risk faktörleri vardır. Tam anlamıyla önlenebilir olmasa da, bu risk faktörlerini azaltıcı yöntemler izlemek hamilelikte diyabetin görülme ihtimalini düşürebilir.

Hamilelikte gestasyonel diyabete neden olan risk faktörlerine sahipseniz bile, sağlıklı yaşam tarzı değişiklikleriyle gestasyonel diyabet riskini azaltabilirsiniz. Bunu sağlamak için özen göstereceğiniz bazı yöntemler arasında şunlar olabilir;

• Gebelik öncesi ideal bir vücut ağırlığına ve sağlıklı kiloya ulaşmak ve diyabet riskinizi azaltabilir.
• Sağlıklı kilo kaybı için dengeli bir diyet ve düzenli egzersiz yapabilirsiniz. Günlük 20-30 dakika yürüyüş, yoga, yüzme gibi hafif egzersizler aynı zamanda kan şekeri seviyelerinizi kontrol etmeye yardımcı olur.
• Aile öyküsü ve risk faktörleri konusunda doktorunuzu bilgilendirmelisiniz.
• Dengeli ve sağlıklı beslenmeye dikkat edebilirsiniz. Şeker ve basit karbonhidratları azaltıp, protein kaynaklarını diyetinize ekleyebilirsiniz.
• Beslenme düzeninizde öğünleri sık ve küçük porsiyonlar halinde tüketmeniz kan şekeri kontrolünüzü destekler.
• Stres, hormon dengesini bozarak insülin direncini artırabilir. Meditasyon, yoga veya nefes egzersizleri gibi yöntemlerle stresinizi yönetmeye çalışabilirsiniz.

Gestasyonel diyabet risk faktörlerini anlamanız ve sağlıklı yaşam tarzı alışkanlıklarını benimsemeniz hem hamilelik sırasında hem de uzun vadede diyabetten korunmanızın en etkili yoludur. Sağlıklı bir diyet, düzenli fiziksel aktivite ve düzenli tıbbi takip ile risklerinizi önemli ölçüde azaltabilirsiniz.

Doğum sonrasında ise tip 2 diyabet riskinizi azaltmak için sağlıklı yaşam tarzını sürdürmeniz önem taşır. Bun nedenle doğumdan sonra glukoz tolerans testi yaptırmayı ve gebelik sırasında öğrendiğiniz sağlıklı beslenme alışkanlıklarını devam ettirmeyi ihmal etmeyin. Hamilelikte GCT Testi: Nedir, Nasıl Yapılır, Önemi yazımızın ardından daha fazla bilgi almak için ayrıca Gestasyonel (Gebelik) Diyabeti Nedir, Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi başlıklı yazımızı da okuyabilirsiniz.