Hastalıklara Karşı Bağışıklık

Hastalıklara Karşı Bağışıklık

Özellikle kış aylarında sıkça yaşanan ve soğuk algınlığından kaynaklanan hastalıklar için alınacak en iyi önlem, bağışıklık sistemini güçlendirmektir. Hastalıklara karşı bir korunma yolu olan bu sistemin güçlü olması, özellikle bebek ve çocuklar için son derece önemli. Bebeklerde bağışıklık güçlendirmek ve bebeklerde hastalıklara karşı direnç sağlamak için bazı konulara dikkat etmelisiniz. Bunun için de hastalıklara neden olan mikroplara karşı birer kalkan görevi üstlenen bağışıklık sistemini yakından tanımanızda ve güçlendirme dinamiklerini bilmenizde yarar var.

Bağışıklık Sistemi Nedir?

Bağışıklık sistemi, vücudu zararlı bakterilere ve enfeksiyonlara karşı korumak için değişik organlarda bulunan bir doku ve hücreler düzenidir. Bağışıklık hücrelerinin %70’i bağırsaklardadır (1) ve bebeği hastalıklara karşı koruyan yararlı bakterilerin çoğu burada bulunur. Bağışıklık sistemi zararlı bakterileri tanır ve yeniden karşılaştığında bu bakterileri vücuda sokmaz veya vücuda giren bakterileri yok eder. Bunu sağlarken değişik savunma mekanizmalarından ve bağırsak sisteminde bulunan faydalı bakterilerden yararlanır. Bu nedenle bebeklerde bağışıklık güçlendirmede, bağırsak sisteminin sağlığı oldukça önem taşır.

Bağırsak Sisteminin Bağışıklık Sistemi Üzerindeki Etkisi

Bağırsak sisteminin görevi sadece sindirimi sağlaması yönünde değildir. Aynı zamanda bağışıklık konusunda da etkili roller üstlenir. Vücudun bağışıklık sisteminin 2/3 ü bağırsak sisteminde yer alır. Bağırsak sistemi hem gıdalardan hem de çevreden gelen çok sayıda farkı madde ile karşı karşıyadır ve bunların her birine farklı bir savunma geliştirir. İlaçlar ve özellikle antibiyotikler gereksiz kullanımlarda bu sistemi zedeleyeceği için, bağırsakları bakterilerden koruyacak besinlerin tüketilmesi önemlidir. Yalnız her bakteri kötü değildir. Bağırsak sisteminin en önemli savunma mekanizması bağırsakta yaşayan iyi huylu, yani faydalı bakterilerdir. Bu bakteriler bağırsaklara yerleşerek enfeksiyonlara yol açan çalışan zararlı baterilerin gelişmesini engeller. Vücudun askerleri gibi düşmanı püskürtürler. Bağırsak duvarını zararlı maddelerden korurlar ve sonuçta bebeklerde bağışıklık zayıflığına karşı kalkan olurlar. 

Bebeklerde Bağışıklık Sistemi

Bebekler bağışıklık sistemiyle doğarlar. Fakat tabii ki yenidoğanın gelişmiş bir bağışıklık sistemi olmayacaktır. Anne sütü ve aldığı ek gıdalar ile bağışıklık sistemi güçlendirme çalışmalarına başlayacak olan vücut, henüz o raddeye gelmediği için hastalıklar konusunda oldukça duyarlıdır. Bu yüzden  doğumdan sonraki ilk yıl bebeklerde bağışıklık zayıflığına bağlı olarak hastalıklara daha kolay yakalanma riski vardır.  

Bu yüzden bebeklerin doğumdan sonraki ilk yıl, hastalıklara daha kolay yakalanma ihtimalleri bulunur.

Bebeklerde hastalıklara karşı direnci ve bağışıklık sisteminin hemen gelişmeye başlamasını sağlayan en önemli etmen anne sütü mucizesidir. Anne sütünde bulunan üstün içerikler sayesinde, bebeklerin tüm besinsel ihtiyacı karşılanırken, hastalıklara karşı korunma seviyesi de artar. 

Anne sütünün içinde bulunan bileşenlerden biri de prebiyotik liflerdir. Prebiyotiklerin bağışıklığı nasıl güçlendirdiğini anlamak için önce prebiyotiklerin ne işe yaradığına bakmak gerekir. Yapılan bazı çalışmalar göstermiştir ki probiyotikler ve prebiyotikler, doğrudan ve dolaylı olarak mikrobiyota ve bağışıklığı düzenleyebilir, bağırsak mikroorganizma dengesinin korunmasında ve bağışıklık tepkisinin düzenlenmesinde önemli bir rol oynar. (2)

Bunun yanında prebiyotikler;

• Bağırsak florası, diğer adı ile bağırsak mikrobiyotası faydalı ve zararlı bakterilerden oluşur. Faydalı bakteriler, bebeklerin bağışıklığını güçlendirir, onları enfeksiyon riskine ve alerjiye yakalanmaya karşı korur. (3) Prebiyotik lifler, bu faydalı bakterilerin gelişimini ve çoğalmasını yani bağışıklık sisteminin güçlenmesini sağlar.
• Prebiyotikler, yararlı bakteriler için besin görevi görürler. Yani yararlı bakterilerin doğal olarak çoğalmasını sağlar (4) ve zararlı bakterilerin bağırsağa yerleşmesini önlerler.

Çocuklarda Bağışıklık Sistemi

Çocuklar 12-36 ayları arasında artık yürümeye ve etrafını keşfetmeye başlar. Bu dönemdeki çocuklar hem meraklı hem de hareketli olduklarından daha önce girmediği köşelere girer, daha fazla insanla ve eşya ile temas ederler. Yine bu dönemde çocuklar gruplar halinde oynamaya başlarlar. İşte tüm bu faktörler çocuğun her gün daha fazla mikrop ile karşılaşmasına sebep olur. Bu mikroplardan korunmak için bebeklik çağını aşmış çocuklar için de bağışıklık sistemi çok önemlidir. 

Bilimsel araştırmalar, bir bebeğin hayata güçlü bir adım atmasında, bağışıklık sisteminin ve prebiyotiklerin büyük önem taşıdığını ortaya koyuyor. (5) Beslenmenin düzenli olması, bebeklerin sağlıklı gelişmelerini ve aynı zamanda güçlü bir bağışıklığa sahip olmalarını destekler. 

Anne sütü, bebeğinizin bağışıklık sisteminin en büyük destekleyicilerindendir. 1 yaşından sonra da bebeğinizin bağışıklığının desteklenmesi ve ritminizin devam etmesi için onu anne sütü ile beslemeye devam etmelisiniz.

Eksikliği ya da yokluğunda ise doktorunuza danışarak ayına uygun çocuk devam sütü ile bebeğinizin beslenmesini destekleyebilirsiniz. 

Güçlü Bağışıklık için Ritme Devam

Bağışıklığı desteklenen bebeklerin ritmi de devam eder. Bebeklerin gün içinde yaptıkları bazı temel rutinleri vardır. Bunların başında beslenme, oyun, uyku rutinleri gelir. Çeşitli ve dengeli beslenme bebeğinizin bağışıklığını desteklerken, aktif ve düzenli oyun oynamak bebeklerin hem bilişsel hem de duygusal zekalarının gelişimi açısından büyük önem taşır. Bebeğinizin gün içindeki bir diğer rutinini uyku oluşturmalıdır. İyi ve düzenli uyuyan bebeğinizin uyku sırasında bağışıklık hücreleri aktifleşir, vücudundaki iyileşme hız kazanır. Gün içinde bebeğinizin ritmini oluşturan bu önemli rutinler, onun hastalıklara karşı bağışıklığını güçlendirir, fiziksel ve zihinsel gelişimine yardımcı olur. 

Bebeklerin yaşadığı her yeni deneyim, beyin hücreleri yani sinapslar arasında bağlantı kurulmasını sağlar. Beyindeki bu bağlantıların oluşması tekrara yani rutine bağlıdır. Düzenli olarak tekrarlanmayan şeyler unutulur.  Bu nedenle bebek için rutinleri oluşturmak kadar korumak ve devam ettirmek yani ona öngörülebilir bir günlük yaşam sunmak da değerlidir. Çünkü tutarlı rutinler bebeğinizin kendisini güvende hissetmesini sağlar. Ayrıca güçlü bir bağışıklığa sahip olan bebeğiniz beslenme, uyku ve oyun gibi temel rutinlerini bozabilen hastalıklara karşı dirençli olur. Bebeğinizi mikrop, virüs gibi mikroorganizmalara karşı koruyan bağışıklık sisteminin gelişimine destek vererek onun hastalıklara karşı dirençli hale gelmesine yardımcı olabilirsiniz. Henüz gelişimini tamamlamamış bir bağışıklık sistemi ile dünyaya gelen bebeğinizin bağışıklık sistemini beslenme, uyku, oyun rutinleri ile güçlendirebilir ve onun günlük ritmini korumasını sağlayabilirsiniz.

Rutinlerin bebeğinize ve size sağladığı faydaları göz önüne alarak, doğumundan 2 yaşına gelene kadar bebeğinizin beslenme, uyku ve oyun düzenine önem vermeli ve gelişimine destek vermek için bu rutinlerini devam ettirmeye özen göstermelisiniz.  Bebeklerde beslenme rutini, uyku düzeni ve oyun zamanı hakkında bilgi almak için “Bebeklerde Rutin Oluşturmanın Önemi” başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz. 

Bebek ve Çocukların Bağışıklık Sistemini Güçlendiren Pratikler

Bebeğinizin ve küçük çocuğunuzun bağışıklık sistemini güçlendirmenin olmazsa olmaz şartları vardır. Bu dinamikler uygulandığı takdirde güçlü bağışıklık sistemine sahip olan minikler, hastalıklara neden olan mikropların vücutları ile temas etmesine izin vermemiş olurlar. 

İşte birkaç adımda bebeklerde bağışıklık sistemini güçlendirmek için uygulanabilecek pratikler;

• İlk 6 ay anne sütü çok önemlidir. 6. aydan sonra da 2 yaşına kadar anne sütü verilmeye devam edilmelidir.  Anne, sütünü pompalayıp saklayarak bebeğin yanında olmadığı zamanlarda dahi sağlıklı beslenmesini sağlayabilirsiniz. Çünkü bebeğin bağışıklık sistemi sürekli gelişme halindedir ve 1 yaşından sonra da bağışıklığı desteklemek için anne sütü alımı çok önemlidir.
• Eğer anne sütü yetersiz ise bu durum göz ardı edilmemelidir ve mutlaka doktora bildirilmelidir. Gerekli durumlarda doktorun önereceği çocuk devam sütleri ile beslenme desteklenebilir. 
• D vitamini bağışıklık sistemi açısından çok önemlidir. Bebeğin haftada en az 3 kere birkaç dakikalığına korumasız şekilde güneş ışığı görmesini sağlanmalıdır. soğuk havalarda da dışarı çıkarıp 15-20 dakika da olsa hava almasını sağlayabilirsiniz.
• Düzenli uyku bağışıklık sistemini güçlendirir. Bu yüzden bebeklerde bağışıklığı güçlendirmek için uykularını yeteri derecede aldığından emin olunmalıdır.
• Eğer bebek 6 aydan büyükse ve ek gıdalara geçtiyse; günlük beslenmesinde vitamin, mineral içeren meyve ve sebzeleri, demir ve çinko açısından zengin tahıl, kırmızı et ve deniz ürünleri ihmal edilmemelidir. Fakat bir kez daha hatırlatalım, ek gıdalara başlansa bile bebeğin anne sütüne ihtiyacı vardır. Düzenli olarak emzirmeye devam edilmelidir.
• Hijyen; hastalıkların önüne geçmek için çok önemlidir. Oyuncakların ara ara yıkanması gerekir. Oyuncaklar, yıkama işleminin sonrasında bol su ile durulanıp kurulanmalıdır. 
• Anne, tuvaletten veya alt değiştirdikten sonra ellerini yıkadığından emin olmalıdır. Sağlıklı ve temiz bir el yıkama için minimum 40 saniye sürecektir.
• Çocuklar ve bebekler, hasta insanların çok olabileceği kalabalık yerlere (hastaneler, sağlık ocakları) mümkün olduğunca götürmemelidir.
• Fakat hijyenin abartılması, çocuğun bünyesini olması gerekenden daha hassas hale getirebilir.
• Geçirilen her enfeksiyon ve sonrası, çocuğun bağışıklık sistemi yorgun düşer. Bu dönemlerde bebeklerde bağışıklık zayıflığını güçlendirmeye ve onların hastalıklardan korunmasına daha fazla özen gösterilmelidir.
• Bazen ebeveynler çocuklarına çok iyi bakmaya çalışmaktan kendi sağlıklarına özen gösteremezler. Bu yüzden anne ve baba da iyi beslenmeli, meyve ve sebze yemeli, egzersiz yapmaya zaman ayırmalı ve yeteri kadar uyumalıdır.  

*Bilgi niteliğindedir. Detaylı bilgi için doktorunuza danışın.