Kolostrum Nedir? Kolostrum Sütü Faydaları Nelerdir?

Bebeklerin bağışıklığını güçlendiren doğanın mucizesi anne sütü, içeriğindeki prebiyotiklerle en değerli ve en üstün besindir. (1)  Anne sütü bebeğinizi yalnızca çocukluk döneminde korumakla kalmaz, aynı zamanda yetişkinliğe de hazırlayıcı zengin bir besin kaynağı imkanı sunar. Gebelik döneminiz boyunca vücudunuz, doğacak olan bebeğiniz için süt üretip kullanılmaya hazır hale getirir. İşte bebeğinizin sizden aldığı ilk süt olan kolostrum, doğumla birlikte bebeğinizle buluşan ilk besin olur. Mucizevi içeriğiyle bebeğinizin bir anlamda ilk aşısı olan kolostrum hakkında merak ettiklerinizi Kolostrum Nedir? Kolostrum Sütü Faydaları Nelerdir? yazımızdan öğrenebilirsiniz.  Ayrıca doğum sonrası ilk saatlerdeki emzirmeyle ilgili önemli detayları okumak için Emzirirken İlk 24 Saat: İlk Emzirme ve Bilinmesi Gerekenler yazımıza tıklayabilirsiniz.

Kolostrum Nedir?

Bebeğin annesinden alacağı ilk besine, ‘ilksüt’ veya ‘ağız sütü’ olarak da bilinen ‘kolostrum’ denir. Bebeğin doğumundan sonra annenin vücudundan ilk 5 günde salgılanan süt olan kolostrum, zengin içeriği ile bebeklerin dış dünyaya ilk günlerdeki adaptasyonunda en büyük destekçidir.

Kolostrumda, olgun süte oranla daha fazla bulunan A vitamini, sodyum ve çinko, gözlerini yeni dünyaya açmış olan bebeği ilk günlerde enfeksiyonlardan korur. (2) Yenidoğan bebeğin mide bağırsak sistemini antikorlar ile mukozal bir tabaka oluşturarak kaplar ve böylece bebeği dış ortamdan gelecek hastalık yapıcı organizmalara karşı korur.  Aynı zamanda bebek için çok besleyici özelliğe sahip olan kolostrum, bebeğin beslenmesi ve barsaklarının iyi çalışmasını da sağlar.

Kolostrumun İçeriği ve Bileşenleri

Kolostrum bileşenleri ile bebeklerin sağlıklı büyümesi ve gelişmesine destek olacak bir içeriğe sahiptir. İçeriğindeki zengin besin ve bağışıklık faktörleri sayesinde bebekleri enfeksiyonlardan korurken, mide-bağırsak sistem fonksiyonlarının düzenlenmesine yardımcı olur. Bu nedenle bebeğe ilk verilecek besin anne sütü olmalıdır. (2)

Bebekler için mucizevi özellikleri olan kolostrumun içeriği ve bileşenleri ise şöyledir;

• A, D ve B12 vitaminleri, sodyum ve çinko içeriği olgun süte göre daha yüksektir. (2)
• Kolostrumun enerji içeriği 58 kcal/dl.dir.
• Yüzde 2.2 gram oranında protein içerir. (3)
• Yağ ve laktoz içeriği olgun süte oranla daha azdır.
• Bebek için gerekli amino asitleri sağlar ve büyümeyi destekler.
• Bakterilere, virüslere, enfeksiyona ve diğer patojenlere karşı bebeği koruyan antikorlara sahiptir.
• Barsağın olgunlaşmasını sağlayan, alerji ve intolerans gelişmesini önleyen faktörler içerir.
• Bileşenlerindeki oligosakkaritler ile bebeklerde probiyotik bakterilerin büyümesini destekler ve sindirim sistemini olgunlaştırır.

Kolostrumun Bebek İçin Faydaları

Anne adayının gebeliğin ikici trimesterinde yaklaşık 16. haftasında üretmeye başladığı kolostrum, bebeğe laktasyon döneminde ve ileriki yaşamında pek çok faydası olan doğal bir besindir. Hücre büyümesi ve gelişimi için gerekli besinleri sağlayarak bebeklerin büyümesini destekler. Bebekleri bağışıklık sistemini güçlendirerek enfeksiyonlara karşı korur, vücut direnci oluşturur. Ayrıca bebeklerin bağırsak duvarının gelişmesine yardımcı olarak alerji riskini azaltabilir. Bu nedenle de yeni doğan bebeğin anne tarafından sık aralıklarla emzirilerek kolostrumu mümkün olduğunca çok alması oldukça önemlidir. (4)

Bebeğinizin midesinin kolayca sindirebileceği en ideal besin olan kolostrumu alması için, doğumdan sonraki ilk buluşmanızdan itibaren bebeğinizi emzirmeye başlayabilirsiniz. İlk 5 günlük emzirme sürecinizde kolostrumun bebeğiniz için faydaları şöyledir;

• Bebeğinizin beslenmesi için yüksek oranda protein, yağ ve vitamin içerir.
• Antikor ve beyaz kan hücreleri içermesi nedeniyle bebeğinizin güçlü bir bağışıklık sistemi oluşturmasına yardımcı olur.
• Bebeğinizin mide ve bağırsaklarında sert bir tabaka oluşturarak mikropların hastalığa yol açmasını ve iltihaplanmayı önler.
• Bilırubinin barsaktan atılmasını sağlayarak sarılığı önler. (2)
• Bebeğin koyu renkli ilk kakası olan mekonyumun çıkışını kolaylaştırarak, mekonyuma bağlı bağırsaklarda oluşabilecek tıkanıklığı engelleyebilir. (3)
• Bebeğinizin ilk kakası alan mekonyumu atmasına yardımcı olur.
• Bebeğinizin beynine, gözlerine ve kalbine büyüme için gerekli besin karışımını sağlar.
• Yeni doğan bebeğinizin kan şekeri düşüklüğü yaşamasını önleyebilir. (5)

Hem bebeğiniz hem de sizin için bu kadar önemli olan ve doğumdan itibaren 2 yaşına kadar temel besin olan anne sütünün faydaları hakkındaki detayları 10 Adımda Anne Sütü ve Faydaları başlıklı yazımızdan okuyabilirsiniz.

Kolostrum ve Anne Sağlığına Faydaları

Emzirmek bebeklerin bağışıklığını güçlendirmenin yanında annenin sağlığına da pek çok fayda sağlar. Kolostrumun sadece bebeğinize değil, yeni doğum yapmış olan size de birçok olumlu etkisi vardır. Kolostrum ile bebeğinizi emzirerek doğum sonrası dönemde hem fiziksel hem de psikolojik olarak kendinizi daha rahat hissedebilirsiniz.

Sizin ve bebeğiniz için emzirme sürecini başlatan kolostrum ile süt üretiminiz artabileceği gibi süt kanallarınız açılır ve enfeksiyon riskiniz azalır. Bu süreçte doğru emzirme ile göğüslerinizi boşaltabilir, böylece tıkanıklık ve mastit gibi sorunlar yaşamayabilirsiniz. Kolostrumun üretimi sırasında, vücudunuzda bazı bağışıklık sistemi değişiklikleri meydana gelebilir. Bu da sizin enfeksiyonlara karşı daha dirençli olmanıza yardımcı olur.

Kolostrumun size bir diğer faydası da emzirme sırasında oksitosin hormonunun salgılanmasını sağlayarak doğum sonrası rahminizin eski haline dönmesine yardımcı olan kasılmaları artırmasıdır. Bu sayede doğum sonrasında rahminiz daha hızlı iyileşebilir. Ayrıca kolostrum ile emzirme, sizinle bebeğiniz arasında güçlü bir bağ kurar, stresinizi azaltırken mutluluk verir.

Kolostrumun Özellikleri ve Rengi

Kolostrumun kendine has bazı özellikleri vardır. Miktarı, görünümü ve içeriği ile hem anneden anneye değişir hem de olgun sütten farklıdır. Ancak içeriğindeki özellikler ile yenidoğanın ilk günlerindeki gereksinimlerini karşılaması açısından büyük önem taşır. (3)

Kendine özgü özellikleri olan kolostrum;

• Normal anne sütüne göre daha yoğun, koyu kıvamlı ve yapışkandır.
• Yüksek seviyede beta karoten içermesi nedeniyle hafif kırmızımsı sarı bir renge sahiptir.
• Miktarı oldukça azdır. Ancak bu miktar, yeni doğmuş bir bebek için yeterlidir. (6)

Anne sütü, ilk doğduklarında bağışıklık sistemi çok zayıf olan bebeklere güç vermek için en iyi besin kaynağıdır.  Anne Sütünün Bağışıklık Faydaları içeriğimizi okuyarak, anne sütü ve bağışıklık arasındaki güçlü bağ hakkında bilgi sahibi olabilirsiniz.

Kolostrum ve Anne Sütü Arasındaki Farklar

Doğumdan sonraki ortalama ilk 5 günde salgılanan kolostrumun ardından anne sütünde bazı değişimler oluşur. Annenin vücudunda doğumdan sonraki 6-15 günler arasında ‘geçiş sütü’, 15. günden sonra ise ‘olgun süt’ salgılanır. (3) Özetle kolostrum 5-10 günler arasında geçiş sütü şeklini alarak, 3. haftadan sonra olgun süte dönüşür.

Peki ilk süt olan kolostrum ve anne sütü arasında ne gibi farklar vardır? Bu belirgin farkların başında şunlar gelir;

• Kolostrum, olgun süte kıyasla daha yüksek konsantrasyonlarda enfeksiyonlara karşı koruyan immünoglobulin A antikorları olan IgA’ya, büyüme faktörleri ve diğer koruyucu bileşenlere sahiptir. (3)
• İlk günlerde bebeğin mikroplara karşı ciddi korunmaya ihtiyacı olduğu için ilk günlerde salgılanan kolostrumda 2.2 gr/ dl protein varken, 15 gün sonra salgılanan olgun sütte 1.1 gr/dl protein bulunur.
• Olgun süte kıyasla daha yüksek bağışıklığı güçlendirici maddeler içerir.
• Olgun süte göre daha az yağ ve karbonhidrat içeren kolostrumda, buna rağmen daha fazla protein, sodyum, potasyum, magnezyum, çinko, vitaminler ve klorür bulunur. (3)
• Anne sütünün rengi zamanla değişir. Bunun nedeni bebek büyüdükçe ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde sütün içeriğinin değişmesidir. İlk sütün sarımtrak renkte olmasına karşın, olgun süt beyaz ve inek sütünden daha sulu görünümdedir.

Kolostrum ve Olgun Anne Sütü İçeriği İçerik (100ml)

Kolostrum (100mL)                                 Olgun Anne Sütü (100mL)

Enerji (kkal)                                 58                                                                         70

Toplam solit (g)                          12,8                                                                       12

Laktoz (g)                                    5,3                                                                         7,3

Toplam nitrojen (mg)                 360                                                                        171

Toplam protein (g)                      2,3                                                                         0,9

Vitamin A (μg)                             89                                                                           67

β-Karoten (μg)                            112                                                                         23

Vitamin D (μg)                             0                                                                           0,05

Vitamin E (μg)                            1280                                                                    315

Vitamin K (μg)                             0,23                                                                     0,21

Kalsiyum (mg)                             23                                                                         28

Magnezyum (mg)                        3,4                                                                         3

Sodyum (mg)                               48                                                                         18

Potasyum (mg)                            74                                                                         58

Kaynak: Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Yenidoğan Dergisi

Kolostrumun Doğal İçeriği ve Etkileri

Doğar doğmaz karşılaştığı ilk besin olan kolostrumun doğal içeriği, bebeğinizin hayata sağlıklı bir başlangıç yapmasını sağlayan faktörlerden biridir. Bebeğinizi enfeksiyonlardan koruyan mucizevi bir içeriğe sahip olan kolostrum, içinde bebeğiniz doğduğunda vücudunda olmayan antikorlar barındırır. İşte bu nedenle de bebeğiniz için bir anlamda ilk aşı vazifesi görür.

Az miktarda bile olsa besin açısından yoğun ve zengin bir içeriği bulunan kolostrum protein açısından zengin, yağ ve şeker açısından düşüktür. Antikor üreten beyaz kan hücreleriyle dolu olduğu için de bebeğinizin bağışıklık sistemini güçlendirerek onu enfeksiyondan korur. Tüm bu özellikleriyle bebeğinizin kolostrumu, ilk emzirmelerde alması çok önemlidir. Doğumdan sonra sık aralıklarla emzirerek bebeğinizin ilk sütü olan kolostrumu mümkün olduğunca çok almasını sağlayabilirsiniz.

Kolostrumun Emzirme Sürecindeki Yeri

Doğumdan sonra meme bezleri tarafından salgılanan ilk anne sütü formu olan kolostrum, emzirme sürecinin temel taşı olarak kabul edilir.  Yenidoğan bebeklerin hem kısa hem de uzun vadeli sağlığı için öneme sahip olan kolostrum, anne ile bebek arasında kurulan duygusal bağın da ilk adımıdır.

Kolostrumun bu özelliklerini bilmeniz hem sizin hem bebeğinizin bu süreçten en iyi şekilde faydalanmanızı sağlayabilir. Doğumdan hemen sonra, mümkünse ilk saatlerde bebeğinizi emzirerek kolostrumun etkilerinden faydalanabilirsiniz. UNICEF ve Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) önerdiği gibi doğumdan sonraki bir saat içinde başlayarak, bebeğinizi ilk altı ayı boyunca yalnızca anne sütü ile besleyebilirsiniz. Bu şekilde bebeğinizin duyusal ve bilişsel gelişimini destekler, bulaşıcı ve kronik hastalıklara karşı korunmasına destek olabilirsiniz.

Kolostrumun Dondurulması ve Saklanması

Vücudunuz doğumdan sonraki yaklaşık 2-5 günlük süreçte sadece kolostrum üretecektir. Bundan sonraki günlerde ise kolostrum ile olgun sütün bir karışımı olan geçiş sütü devreye girer. İşte bebeğinizin kolostrumu alması için doğumdan sonraki ilk emzirmeyi mümkünse ilk bir saat içinde yapabilirsiniz.

Ancak imkanınız varsa kolostrumu daha sonra bebeğinize içirmek için saklayabilirsiniz. Steril bir kapa koyduğunuz kolostrumu, buzdolabınızda yaklaşık iki veya üç gün, üç gün sonra ise dondurucuda en az üç ay saklayabilirsiniz. (6)

Sağılan sütün saklanması en az süt sağmak kadar önemlidir. Çok değerli olan mucize anne sütünüzü ziyan etmemek ve bebeğinize yararlı olması için bazı önemli detayları bilmeniz gerekir.  Bu konuda daha fazla bilgi almak için Anne Sütü Nasıl Sağılır ve Saklanır başlıklı içeriğimize tıklayabilirsiniz.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Kolostrum her kadında aynı mı olur?

Kolostrum her kadında aynı olmaz. Her annenin kolostrumu kendine özgüdür. Kolostrum miktarı anneler arasında değişir. Bazı anneler ilk günlerde daha fazla kolostrum üretirken, diğerlerinde daha az olabilir. Kolostrumun miktarı gibi içeriği de pek çok faktöre bağlı olarak anneden anneye göre farklıdır. İçeriğindeki antikor, vitamin, mineral ve diğer besin maddeleri, annenin genetik yapısı, beslenme alışkanlıkları, genel sağlık durumu gibi birçok faktöre bağlı olarak değişiklik gösterir. Ancak genel olarak tüm kadınların kolostrumu, bebeğin ilk günlerdeki ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde benzersiz bir bileşime sahiptir. Kolostrumun miktarı veya rengi ne olursa olsun, bebek için en iyi besindir.

Kolostrum çok az gelirse ne yapmalıyım?

Bazı annelerde doğumdan sonra kolostrum çok az miktarda gelebilir. Kolostrum az miktarda bile olsa dünyaya yeni gözlerini açmış olan bebek için çok büyük faydaya sahiptir.  Siz de kolostrum miktarınızın az olduğundan endişe edebilirsiniz. Ancak unutmayın ki yenidoğan bebeğinizin karnı yaklaşık bir bilye büyüklüğündedir. (3) İlk günlerde çok sık emzireceğiniz düşünüldüğünde her beslenmede yaklaşık bir çay kaşığı kadar kolostrumu alması bile bebeğiniz için yeterlidir. Eğer kolostrumunuzun az olduğunu düşünüyorsanız doktorunuza danışabilirsiniz.

Kolostrum bebek için neden bu kadar önemli?

Yenidoğan için ideal beslenmeyi sunan kolostrum, bebeğinizin hayatının ilk birkaç gününde ihtiyaç duyduğu tüm besinleri içerir. Bebeğinizin bağışıklık sistemini güçlendirmek için besin ve vitaminlere sahiptir. Bebeğinizin ilk kakasının temizlemesine yardımcı olur ve sarılık riskini azaltır. Sindirimi kolay olmasının yanı sıra bebeğinizin kan şekeri düşüklüğünün önlenmesine yardımcı olabilir. (6) Öte yandan kolostrum bebeğinizin emmeyi öğrenmesi için iyi bir fırsattır. Meme uçlarınızdan kolostrum akışı yavaş olduğundan, bebeğiniz emmeyi daha rahat öğrenebilir.

Kolostrumun erken verilmesi bebeğin sağlığına zararlı olur mu?

Kolostrumun erken verilmesi, bebeğin sağlığına zararlı değildir.  Hatta kolostrumun erken verilmesi, bebeğin sağlığını olumlu etkiler. Bu nedenle pek çok açıdan faydalı olan kolostrumu bebeğinize vermek için beklemenize gerek yoktur. Doğumdan sonraki mümkün olan en kısa sürede bebeğinizi kolostrum ile emzirebilirsiniz. Kolostrumunuz hakkında herhangi bir sorunuz varsa doktorunuza veya bir emzirme uzmanına danışabilirsiniz.

Kolostrum doğumdan sonra hemen gelmeli mi?

Kolostrum çoğu zaman doğumdan sonra hemen gelir. Çoğu annede kolostrum, doğumdan sonra ilk 24 saat içinde gelir. Sizin de vücudunuzda doğumdan önceki dönemde prolaktin hormonu etkisiyle üretilmeye başlanan kolostrum, doğumdan sonra bebeğinizin emmesi için hazırdır. Kolostrumun gelmesi biraz gecikse de bu endişe edeceğiniz bir durum değildir. Kolostrumun gelmesi gecikiyorsa bir emzirme danışmanından ya da sağlık uzmanından yardım alabilirsiniz.

Emzirme konusunda daha fazla bilgi için Bebek Emzirmesi yazımızı okuyabilirsiniz. Her gün yeniden yazılan beslenme hikayenizin ilk anından itibaren  İlkadımlarım Emzirme kategorimizdeki pek çok içeriğimizden bilgi alabilirsiniz.