Uyku Gerilemesi Nedir, Nasıl Başa Çıkılır?

Yoksa son günlerde gece boyunca uyuyan bebeğinizin uyanmaları artmaya hatta gündüz uyku sürelerinde eskisine göre azalmalar mı olmaya başladı? Eğer bebeğinizin uyku düzeninde fark edecek kadar değişiklik gözlemliyorsanız, bebeklerde genellikle görülen uyku gerilemesi dönemine girmiş olabilirsiniz. Bebeklerin uyku düzeninde yaşanan bir değişiklik olan uyku gerilemesi, dönemsel ve geçici bir durum olsa da, sizi endişelendirebilir. Bebeğinizin ilk iki yılında yaşayabileceğiniz bu durum hakkında ‘uyku gerilemesi nedir, nasıl başa çıkılır?’ gibi birçok önemli sorunun cevabını bilerek daha rahat atlatabilirsiniz. Uyku gerilemesi ve atak döneminde uykunun nasıl olması gerektiğiyle ilgili bilgiler edinmek için ise İlkadımlarım Akademi’de yer alan Uyku Eğitmeni Sera Lüleci’nin eğitim videosunu izleyebilirsiniz.

Bebekler büyüdükçe uyku düzenlerinde birtakım değişiklikler yaşar. Ancak bazen uyku düzenleri hızla değişebilir ve hatta ortada bir uyku düzeni bile kalmayabilir. İşte bu durum uyku gerilemesi olarak tanımlanır.

Uyku gerilemesi, gece boyunca uyuyan bir bebeğin, nedensiz olarak geceleri uyanmaya başlaması ya da gündüz uykularının kısalması durumudur. İyi uyuyan bebek, birden uykuya dalmakta zorlanabilir, gece uyanabilir, gündüz uykuları bitebilir. Genellikle yaklaşık iki ila dört hafta süren uyku gerilemesi, dönemsel ve geçicidir.  

Sizin ve bebeğiniz açısından zorlu bir süreç olsa da uyku gerilemeleri, aslında bebeğinizin gelişimsel ilerlemesinin bir işaretidir. Uykusundaki değişim, genellikle bebeğinizin beyni ve vücudu yeni beceriler öğrenmekle meşgul olduğunda meydana gelir. Fiziksel, zihinsel, sosyal veya duygusal gelişime odaklanmak, bebeğinizin uykusunu da etkileyebilir.  Büyüme atakları, diş çıkarma veya yeni dönüm noktaları, bebeğinizin uyku gerilemesini yaşayacağı dönemler olacaktır.  

Uyku gerilemelerinin zamanlaması ve doğası, her bebeğe göre değişebilir. Bebek gelişiminin çeşitli zamanlarında ortaya çıkan uyku gerilemeleri; 4. ay, 6. ay, 8-9. ay, 12. ay, 15-18. ay ve 2 yaş civarında olabilir. Ancak her bebekte aynı aylarda uyku gerilemesi görülmeyebilir. Unutmayın ki sizin bebeğiniz de bu aylardan daha önce veya daha sonra uyku gerilemesi yaşayabilir.

Uyku gerilemesinin belirtileri nelerdir?

Uyku, bebeklerin zihinsel ve fiziksel sağlığı için oldukça önemlidir. Özellikle erken bebeklik döneminde büyüme üzerinde etkileri olan uykunun gerilemesi, bazı belirtilerle kendini fark ettirir.

Her bebek uyku gerilemesini farklı şekilde yaşasa da genelde şu belirtilerin varlığı bebeğinizin uyku geriliğine işaret olabilir; 

• Geceleri daha sık uyanma
• Gündüz ve gece uykuya dalmakta direnme
• Uykuya dalmadan önce artan huzursuzluk veya huysuzluk
• Gündüz uykularının kısalması ya da tamamen bitmesi
• Geceleri sık uyanma ve ağlama
• Davranışlarda değişim, sinirli olma
• Annenin kucağında daha çok durma isteği
• Sürekli emme, memede kalma isteği

Bebeğim geceleri neden uyanıyor?

Bebeğinizin gece uyanmasının birçok sebebi olabilir. Yetersiz beslenme, diş çıkarma, hastalıklar, burun tıkanıklığı ve rahat nefes alamama veya normal uyku düzeninin oluşamaması, bebeğinizde uyku bozukluklarına neden olabilir. Bunun dışında büyüme atağı, kolik, anne-babadan ayrılma korkusu, uyku öncesi yoğun televizyon ya da mobil cihazlara maruz kalmak da bebeğinizin rahat ve düzenli uyumasını engelleyebilir.

Bebeğinizin gece uyanmasının bir nedeni de bebeğinizin karnının aç olması olabilir. Karnının yeterince doymaması, bebeğinizde açlık veya rahatsızlık hissi yaratacağı için onu uykusundan uyandırabilir. Bebeğinizin beslenmesinin yeterli olup olmadığına en iyi kararı, yapacağı kontrollerle doktorunuz verebilir. Bu nedenle değerlendirme için düzenli şekilde doktor kontrollerine gitmeli ve doktorunuza danışmalısınız.

Tüm bunların yanı sıra uyku gerilemesi de bebeğinizin geceleri uyanması için bir neden oluşturabilir. Bebeğinizde uyku gerilemesine neden olan bazı durumların başında da şunlar olabilir;

• Oturma, emekleme, yürüme, konuşma gibi gelişimsel basamaklarını yaşıyor olması
• Ayrılık kaygısı
• Bağımsızlaşma isteği
• Kardeşinin olması, odasının değişmesi, tuvalet eğitimi gibi yaşam koşullarındaki değişiklikler

Bebeğinizin uykusunu etkileyen faktörlerin neler olduğunu  Bebeğim Neden Uyumuyor? başlıklı yazımızda okuyabilirsiniz.

Uyku gerilemesi ne kadar sürer?

Uyku gerilemesinin süresi her bebekte farklılık gösterebilir. Bebek bu dönemde bazen birkaç gün bazen de birkaç hafta uyku gerilemesi yaşayabilir. Genellikle de iki ila dört hafta kadar sürer. Bu geçen sürede bebek onu etkileyen hayatındaki yeni rutine ve dönüm noktasına alışır. Alışma gerçekleştiğinde de uyku gerilemesi kendi kendine sona erer.

Bebeklerin ne kadar uykuya ihtiyacı var?

Yetişkinlerde olduğu gibi bebeklerin ve çocukların da uyku düzenleri birbirinden farklıdır. Bazı bebekler diğerlerinden daha fazla veya daha az uykuya ihtiyaç duyar. Ancak her bebeğin uyku düzeni ve süresi farklılık gösterse de yaşına göre bebeklerin günlük ortalama uyku süresi şöyledir; 

• Yenidoğan bebek: 16-18 saat
• 1-6 ay arası: 16-17 saat
• 6 ay -1 yaş arası: 14 saat
• 1-2 yaş arası: 12-13 saat
• 2 yaş: 11-12 saat

Yeni doğan sonrası dönemden itibaren bebeklerin gündüz uykuları giderek azalır. 6 ay civarında günde 12-14 saate iner ve bebekler bunun ancak 2-3 saatinde gündüz uyurlar. Bebekler altı aydan sonra, çocuk doktoru tıbbi olarak gece beslenmesini gerekli görmüyorsa, gece boyu beslenmeye ihtiyaç duymaksızın kesintisiz ortalama 11 saat uyuyabilirler.

Uyku gerilemesiyle nasıl başa çıkabilirim?

Pek çok anne, bebeğinin uyku düzenin bozulmasını istemez. Ancak uyku gerilemeleri bebeklerin gelişim süreçlerinin bir parçasıdır ve doğal bir süreçtir. Bu nedenle ‘uyku gerilemesiyle nasıl başa çıkabilirim?’ diye düşünüyorsanız, öncelikle umutsuz olmayın. Çünkü bu konuda yalnız değilsiniz. Her bebek, uykuda gerileme yaşar. Bunlar normal büyüme deneyimleridir.

Sakin kalıp öncelikle bebeğinizin uyku gerilemesi yaşadığından emin olmasınız. Eğer uyku gerilemesi olduğunu anlarsanız, bebeğinizi sakinleştirmeniz ve bu durumla başa çıkmanız daha kolay olabilir.

• Her şeyden önce bebeğiniz için rahatlatıcı bir uyku ortamı yaratmalısınız. Sessiz, dinlendirici, karanlık ve uygun ısıdaki bir oda, bebeğinizin uykuya dalmasına ve uykuda kalmasına yardımcı olacaktır.
• Bebeğinizin gün içinde oyun oynaması, temiz havada bulunması, güneş ışığı ile temas etmesi geceleri daha iyi uyumasına yardımcı olabilir.
• Gündüz bebeğinizin becerilerini geliştirmesi için ona daha çok fırsat verin.  Örneğin emeklemeyi öğreniyorsa, yerde yeterli zaman ve alan sağlayarak ve istediği eşyaları ulaşamayacağı bir yere koyarak bebeğinizin gün içinde bu konuda çalışmasına yardımcı olun.
• Uyku gerilemesi nedeniyle bebeğiniz huzursuz olabilir. Bu nedenle bebeğinize uyku öncesi kullanılan sakinleştirici yöntemleri deneyebilirsiniz. Bebeğinizi rahatlatmak için banyo yaptırmak, masaj yapmak, müzik dinletmek gibi yöntemleri kullanabilirsiniz.
• Bebeğinizin gözlerini ovuşturmak, huzursuzluk, esnemek gibi uyku sinyallerini iyi gözlemleyin. Bebeğinizi doğru zamanda uykuya götürmeniz onun uykuya daha kolay geçmesi açısından çok önemli. Unutmayın ki aşırı yorulan bebeklerin uykuya dalması oldukça zor olur.

• Beyaz gürültüyü tekrar kullanabilirsiniz. Beyaz gürültü, dışarıdaki gürültüleri veya ani sesleri engeller ve rahmi taklit eder, bu da bebeğinizin uyku gerilemesi sırasında sakinleşmesine yardımcı olabilir.
• Bu dönemlerde bebeğinizi de sakinleştirmek için günlük rutinlerinize sadık kalmaya çalışın. Özellikle de yatma vakti rutinine bağlı kalın. 
• Aşırı yorgun bebeklerin, geceleri uyumakta zorluk çekme olasılığı yüksek olacağı için bebeğinizin gündüz uyumasına özen gösterin.
• Gün içinde ve özellikle yatmadan önce ona ekstra ilgi gösterin. Bebeğiniz bir yaşam değişikliği nedeniyle stresli görünüyorsa veya ayrılık kaygısı yaşıyorsa, bu onun geceleri daha güvende hissetmesine yardımcı olabilir.
• Bebeğinizi uyutmak için doğru olmayan uyku şekillerini uygulamayın. Bebeğinizi sakinleştirmek için yanlış uyku alışkınlıkları yaratmamaya çalışın. Geçici çözümler bulmak adına yani bir an önce uyutabilmek için sallamak, memede uyutmak, kucakta uyutmak gibi sağlıklı olmayan uyku alışkanlıklarından ve rutinlerden uzak durun. Eğer emziği bıraktırdıysanız, bu dönemde ona yeniden emzik teklif etmeyin.
• Bu süreçlerin hemen akabinde ise bebeğinizin kendi başına uyumasını sağlamaya çalışmalısınız. Bir kere bebeğiniz kendi başına uyumayı öğrendiğinde sonraki uyku gerilemesi dönemlerinde de bunu kolaylıkla hatırlayacak ve gerçekleştirecektir.

Sonuçta uyku gerilemesi kalıcı bir durum değildir. Uyku gerileme dönemleri bebeğin büyüme sürecinde çok kez olsa da aslında uzun sürmemesi ve geçici olması gibi olumlu özellikler vardır.  Sabırlı olmaya çalışın ve gelişimsel kilometre taşlarının olduğu bu dönemlerin geçici olduğunu unutmayın.

Eğer bebeğinizin uyku gerilemesi belirtileri 6 haftadan uzun bir süre devam ederse, o zaman mutlaka doktorunuzla görüşmeniz gerekebilir.

Bebeğinizin daha rahat, kaliteli ve düzenli uyumasını sağlamak için Bebeklerde Uyku Eğitimi başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.