Bebek Beslenmesinde Fermente Ürünler

Çok eski yıllardan beri uygulanmakta olan bir gıda üretim ve koruma yöntemi olan fermantasyon, gıdaların hem bozulmadan korunmasını sağlaması hem de besin değerini ve vücuttaki sindirimi arttırması nedeniyle tüm dünyada yaygın şekilde uygulanıyor. MÖ 6000'li yıllardan itibaren özellikle Mezopotamya ve Doğu Akdeniz bölgelerinde üretilerek dünyaya yayılan fermente ürünlerin, bugün dünya çapında meyve-sebze ve süt bazlı olmak üzere 3 bin 500’den fazla çeşide sahip olduğu tahmin ediliyor. Peki bu kadar eski bir geçmişe ve geniş bir çeşitliliğe sahip olan fermente ürünlerden hangileri bebek beslenmesinde yer alabiliyor? Bebek beslenmesinde fermente ürünlerin neler olduğunu öğrenebileceğiniz bu yazımızla, bebeğinizi beslerken bu ürünleri nasıl ve ne zaman kullanacağınız ve nelere dikkat etmeniz gerektiği hakkında bilgi sahibi olabilirsiniz.

Fermente Ürünler Nedir?

Fermantasyon, dünyada gıdaların ekonomik şekilde üretimi ve korunması konusunda yüzyıllardan beri uygulanmakta olan yöntemlerinden birini oluşturur. Dünyadaki hemen her toplumun mutfağında yer alan fermente ürünler, bitkisel ve hayvansal ürünlerden doğal yolla ya da başlatıcı kültürlerin eklenmesiyle üretilen gıdalar olarak tanımlanır.

Bakteri, maya ve mantar gibi mikroorganizmalar ve enzimler aracılığıyla üretilen fermente yiyecek ve içecekler; sağlığı geliştirici faydalar, bozulabilir besinleri koruma, besin değerini zenginleştirme ve immünolojik etkileri gibi birçok işleve sahiptir. Bakteri ve mayanın şekerleri parçaladığı bir süreç olan fermantasyon yöntemi ile elde edilen fermente ürünler, sadece gıdaların korunmasını artırmakla kalmaz, aynı zamanda bağırsaklardaki faydalı bakteri veya probiyotiklerin sayısını da artırabilir. 

Türkiye, zengin gastronomisiyle birçok fermente ürüne ev sahipliği yapar. Faydaları nedeniyle tüm dünyada tüketimi giderek artan fermente ürünler içinde Türkiye’de en çok süt ürünleri olarak yoğurt, ayran, kefir, tereyağı, peynir; et ürünleri olarak pastırma; tahıl olarak boza, tarhana, şalgam suyu, sebze olarak turşular ve sirkeler yoğun olarak kullanılır.

Bebekler İçin Fermente Ürünlerin Önemi

İnsan sağlığı üzerinde olumlu etkileri olan fermente ürünlerin bebekler için bazı faydaları olabilir. Bebeklerin büyümesi ve sindirim sistemi gelişimi, ilk iki yılda aktif olarak sürer. Bu süreç içinde fermente ürünler bebeğin büyüme, gelişme ve sindirim sistemi fonksiyonlarını destekleyebilir.

Fermente ürünlerde bulunan faydalı bakteriler, besinlerin daha iyi sindirilmesine ve emilmesine yardımcı olur. Probiyotikler içeren fermente ürünler, sindirim sistemini destekleyebildiği gibi bebeklerin bağışıklığını güçlendirmeye ve enfeksiyon ile hastalıklara karşı direncini artırmaya yardımcı olabilir. Bebeklerin bağırsak mikrobiyota dengesinin sağlanmasına da yardımcı olabilen fermente ürünler, bebeklerin kemik, kas ve sinir sistemi gelişimini destekleyebilir.

Hangi Fermente Ürünler Bebekler İçin Uygundur?

Sağlığa olumlu etkileri olduğu kabul edilen fermente ürünlerin bazıları, bebeklerin beslenmesinde belirli yaşlardan itibaren yer alabilir. Ancak her fermente ürün, bebek beslenmesi için uygun olmayabilir. Bu nedenle bebeğinizin beslenmesinde fermente ürünlere sindirim sistemini desteklemek, bağışıklığını güçlendirmek ve sağlıklı bağırsak florasını teşvik etmek amacıyla, yaşına uygun olacak şekilde yer verebilirsiniz. İşte bebeğinizin beslenmesinde kullanabileceğiniz fermente ürünler arasında şunlar yer alabilir;

Yoğurt: Laktik asit bakterilerinin faaliyetinden dolayı yoğurt,  sindirilebilirliğinin süte göre daha kolay olması, kalsiyum ve fosfordan yararlanmayı artırması, daha yüksek oranda vitamin içermesi nedeniyle bebekler için uygun bir fermente süt ürünüdür. Kalsiyum, potasyum, fosfor, riboflavin ve B12 vitamini de dahil olmak üzere birçok önemli besin maddesi bakımından zengin olan yoğurt, probiyotik içermesiyle bağışıklığı destekleyebilir. Sindirimi kolay olan yoğurdu bebeğinize 6. aydan itibaren yedirebilirsiniz. Ek gıdaya geçişte bebeğinizin beslenmesine ekleyebileceğiniz bebek yoğurdu tarifi için tıklayabilirsiniz.

Ayran: Yaz aylarında daha fazla tüketilen ayran, yoğurt gibi beslenme değeri yüksek fermente bir süt ürünüdür. Ayran yoğurdun sulandırılması ya da belirli oranlarda sulandırılan sütün fermente edilmesi ile üretilir. Yoğurdun besleyici unsurları, ayran için de geçerlidir. Tuzsuz olarak hazırladığınız ev yapımı ayranı, 6. ayından sonra bebeğinize küçük miktarlarda içirebilirsiniz.

Peynir: Fermente edilmiş bazı peynirler, bebek beslenmesine uygun çeşitleriyle besleyici olabilir. Tuzsuz ve pastörize sütle yapılmış peynirler bebek beslenmesinde yer alabilir. Bebek beslenmesinde peyniri pastörize sütten yapılmış ve tuzsuz olması koşuluyla, 9. aydan itibaren küçük miktarlarda kullanabilirsiniz. Peynirin de içinde olduğu bebeğinizin kahvaltısını 10 farklı öneri ile hazırlamak için Bebek Kahvaltısı Nasıl Olmalı? yazımızı okuyabilirsiniz.

Kefir: Yoğurda benzer şekilde fermente bir süt ürünü olan kefir, probiyotik açısından daha zengindir. Probiyotik içeriği ve besleyici özellikleri nedeniyle bebekler için faydalı bir içecek olabilir. Sindirime yardımcı olup bağırsak sağlığını destekleyen kefiri, bebeğinize doktorunuzun onayıyla 8-9. aydan itibaren az miktarda verebilirsiniz. Bebeğiniz için kefir yapmak istiyorsanız Ev Yapımı Kefir tarifimizden fikir alabilirsiniz.

Ev Yapımı Lahana Turşusu: Fermente bir ürün olan lahana turşusu, beyaz lahana dilimlenerek ve tuz eklenerek yapılır. Lahana yapraklarında doğal olarak bulunan mikroorganizmalar oksijen yokluğunda laktik asit oluşturur. Oluşan laktik asit lahanayı korur. Günümüzde ülkemizde sık yapılan lahana turşusunun fermente edilmiş suyunda probiyotik bulunur. Bağırsak florasını destekleyen faydalı bakteriler içermesi nedeniyle lahana turşusunu bebeğinize 1 yaşından sonra doktor önerisiyle, tuzsuz veya az tuzlu şekilde ev yapımı olarak hazırlayıp, küçük miktarlarda yedirebilirsiniz.

Fermente Sebzeler: Bebeklere uygun şekilde tuzsuz ve baharatsız fermente edilmiş havuç, pancar gibi sebzeler, bebeklerin sindirim sistemini destekleyebilir. Fermente sebzeler, bebekler için doğru yaşta ve dikkatle sunulduğunda bağırsak sağlığını ve genel gelişimi destekleyen sağlıklı bir besin kaynağı olabilir. Az tuzlu ya da tuzsuz şekilde hazırlayacağınız fermente sebzeleri bebeğinize yedirmek için doktorunuza danışabilirsiniz.

Tarhana: Tarhana; un, sebze ve baharatlar ile yüksek kaliteli protein kaynağı olan yoğurdun besin öğesi açısından birbirini dengeledikleri, bitkisel ve hayvansal kaynaklı bir üründür. Ülkemizde genellikle çorba yapımında kullanılan tarhana, yoğurt ve tahıl karışımından yapılır. Fermente yapısı sayesinde bebeklerin sindirim sistemine uygun olan tarhana çorbası, ek gıdaya geçiş döneminden itibaren bebek beslenmesinde yer alabilir. Siz de bebeğiniz için özel ev yapımı hazırlanmış, tuz ve baharat içermeyen tarhana tercih edebilirsiniz. Bebeğinizin beslenmesine tarhanayı eklemek istiyorsanız Kıymalı Tarhana Çorbası tarifimizi uygulayabilirsiniz.

Bebekler için uygun olan fermente ürünleri, bebeğinizin yaşına göre küçük miktarlarda beslenmesine ekleyerek, büyümesi ve gelişimini destekleyebilirsiniz. Ancak her ekleyeceğiniz yeni fermente ürün için doktorunuzun onayını alıp, tavsiyelerini uygulamaya özen göstermelisiniz.

Bebeğinizin sindirim sistemi ancak altıncı aydan sonra ek gıda ile beslenecek olgunluğa erişebilir. Bu nedenle bebeğinizi ek gıda ile altıncı ayda tanıştırabilir, 1 yaşına kadar da yavaş yavaş tüm besin gruplarını bebeğinizin beslenmesine ekleyebilirsiniz. Bebeğinize 1 yaşına kadar hangi gıdaların yasak olduğunu öğrenmek için 1 Yaş Öncesi Tüketilmemesi Gereken Besinler başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.

Fermente Ürünlerin Faydaları ve Riskleri

Fermente ürünlerde, insan sağlığını olumlu yönde etkileyen bazı fonksiyonel bileşenlerin bulunduğu, güncel çalışmalar ile tespit edilmiştir. Bu çalışmalarda, probiyotik sağlamaya yardımcı olan fermente gıdaların, başta bağırsak mikrobiyotası olmak üzere, vücudun farklı bölgeleri üzerinde olumlu etkiler göstererek, sağlıklı bir yaşamı desteklediği ve çeşitli hastalıklara karşı vücudu koruyabildiği de belirtilmektedir.

Fermente ürünlerin besin değeri, fermente edilmemiş besinlere kıyasla, sindirilebilirliği ve gerekli aminoasit ile vitamin içeriğini doğal yolla artırdığı için daha yüksektir. Peynir, yoğurt, tarhana, kefir ve turşu gibi fermente yiyecekler besleyici olmasının dışında besin çeşitliliğine katkı sağlayabilirler ve sağlığı destekleyebilirler. Özellikle kefir ve yoğurt gibi fermente süt ürünlerinin düzenli tüketimi, bağırsak mikrobiyotasını olumlu yönde etkileyerek sindirim sorunlarının azalmasına yardımcı olabilir.

Ancak fermente yiyecek ve içeceklerin faydalarının yanı sıra bazı riskleri de olabilir. Özellikle turşu ve benzeri fermente ürünler, genellikle yüksek miktarda tuz içerdiği için hipertansiyon ve böbrek problemlerine yol açabilir. Uygun hijyen kurallarına uyulmadığında zararlı mikroorganizmaların üreme riski oluşur. Ayrıca aşırı miktarda tüketildiğinde, özellikle hassas sindirim sistemine sahip kişilerde gaz, şişkinlik ve ishal gibi sorunlara yol açabilir. Aşırı tüketimin bir diğer riski de aşırı probiyotik kullanımı olabilir. Fermente ürünlerden aşırı probiyotik alımı, nadiren de olsa bağırsak mikrobiyotasını bozabilir ve enfeksiyon riskini artırabilir.

Fermente Ürünlerin Bebek Beslenmesine Eklenmesi

Fermente ürünler sağlığa olumlu katkılarıyla bebek beslenmesine eklenebilir gıdalardır. Özellikle bebeklerin 6. aydan sonra katı gıdalara geçiş döneminden itibaren bazı fermente ürünler bebek beslenmesine eklenebilir. Ancak, bebeklerin sindirim sistemleri henüz tam olarak olgunlaşmadığı için, katı gıdalara geçişte fermente ürünleri küçük porsiyonlarla başlatmak ve alerji riskini gözlemlemek önemlidir.

Fermentasyon işlemi, gıdalardaki bazı bileşenleri parçaladığı için, besinlerin daha kolay sindirilmesini ve emilmesini sağlayabilir. Bu özelliğiyle bebeğinizin yeni katı gıdalara alışma döneminde fermente gıdalar vermeniz faydalı olabilir. Ayrıca sindirim sistemi henüz gelişmekte olduğu için probiyotikler içeren fermente ürünler, bebeğinizin sindirim problemlerini hafifleteceği gibi bağışıklığını da güçlendirebilir. Tüm bu faydaları nedeniyle siz de 6. ayından itibaren öncelikle yoğurt, tarhana gibi fermente ürünleri doktorunuzun da onayını alarak bebeğinize dikkatlice verebilirsiniz.

Fermente ürünleri bebeğinizin beslenmesine eklerken bebeğinizin yaş, sağlık durumu ve alerji riskleri gibi faktörlerini göz önüne almaya özen göstermelisiniz. Fermente gıdaları bebeğinizin beslenmesine dahil etmeden önce bir çocuk doktoruna danışabilir, özellikle alerji riskine karşı ‘3 Gün Kuralı’nı uygulayabilirsiniz.

Doğal ve Ev Yapımı Fermente Ürünler: Dikkat Edilmesi Gerekenler

Fermente ürünler bebekler için doğru yaşta ve dikkatle sunulduğunda bağırsak sağlığını ve genel gelişimi destekleyen bir besin kaynağı olabilir. Ancak doğal ve ev yapımı fermente ürünleri hazırlarken ve bebeğinize yedirirken dikkat etmeniz gereken bazı noktalar bulunur. Fermente ürünler, probiyotikler ve besin değerleri açısından faydalı olsalar da bebeğinizin sindirim sistemi henüz tam olarak olgunlaşmadığı için sağlıklı bir içerikle hazırlayıp, doğru zaman ve uygun miktarda bebeğinize sunmalısınız. Bunun için de özellikle şunlara dikkat edebilirsiniz;

• Bebeğinize evde hazırladığınız fermente ürünlerin hijyenik ve katkı maddesi içermeyen doğal malzemelerden oluşmasına dikkat etmelisiniz.
• Doğal ve ev yapımı fermente ürünleri hazırlarken, zararlı mikroorganizmaların büyümesini engellemek için kullandığınız tüm malzemeler temiz ve hijyenik olmalıdır.
• Bebeğiniz için ev yapımı fermente ürünleri hazırlarken, ortamdaki ideal sıcaklık genellikle 18-22°C arasında olmalıdır. Çok yüksek sıcaklıklar zararlı mikropların çoğalmasına neden olabilir.
• Bebeğiniz için hazırlayacağınız fermente ürünler tamamen tuzsuz ve şekersiz olmalıdır. Bebeğinizin böbrekleri henüz gelişmediği için fazla tuz zararlı olabilir ve şeker de bebeğinizin gelişimine olumsuz etkiler yapabilir.
• Bebeğinize yedireceğiniz fermente ürünlerin içinde baharat olmamasına özen göstermelisiniz.
• Eğer fermente ürünleri hazır alınacaksanız içeriklerini dikkatle kontrol etmelisiniz.
• Bebeğiniz için yaptığınız fermente ürünleri, fazla uzun süre bekletmeden bebeğinize yedirmelisiniz. Çünkü aşırı fermente olmuş ürünlerin asidik oranı artacağı için bebeğinizin sindirimine uygun olmayabilir.
• Fermente gıdaların taze ve güvenli bir şekilde saklanması çok önemlidir. Bu nedenle fermente ürünleri buzdolabında muhafaza ederek, birkaç gün içinde bebeğinize yedirebilirsiniz.
• Bebeğinize ilk kez yedireceğiniz bir fermente gıdayı, 1-2 tatlı kaşığı gibi az miktarda ve alerjik reaksiyonlara karşı 3 gün kuralına uyarak verebilirsiniz.

Bebeğinizin beslenmesine yeni bir fermente gıda eklemeden önce çocuk doktorunuza danışabilirsiniz. Ayrıca fermente ürünleri bebeğinizin beslenmesine ekledikten sonra ise herhangi bir olumsuz reaksiyon oluşursa hemen doktora başvurmalısınız.

Bebek beslenmesinde fermente ürünler gibi bebeğinizi ayına göre nasıl besleneceğiniz, hangi besinleri nasıl ve ne zaman yedireceğiniz hakkındaki beslenme tüyolarına ulaşmak isteyebilirsiniz. Bunun için İlk Adımlarım Beslenme Kategorisindeki içeriklerden bebeğinizin beslenmesiyle ilgili tüm merak ettiklerinizi öğrenebilirsiniz.