Bebekler İlk Ne Zaman Konuşur?

Bebeğiniz büyüyor ve siz de fark ediyorsunuz ki daha çok ses çıkarıp, çevresinden duyduklarını daha çok taklit ediyor. İlk aylarda kendi sesini de keşfetme keyfiyle çıkardığı sesler, bebeğinizin konuşma sürecinde zamanla daha da anlam kazanacak ve birer kelimeye hatta cümleye dönüşecek. Bebeğinizin bilişsel gelişiminin en önemli kilometre taşlarından biri olan konuşmaya başlamasıyla ilgili en çok da ‘Bebekler ilk ne zaman konuşur?’ diye merak ediyor olabilirsiniz. Hem bu yazımızı hem de Ay Ay Konuşmaya Başlama Gelişimi başlıklı içeriğimizi okuyarak, bebeğinizdeki bu önemli değişim hakkında pek çok sorunuzun yanıtını bulabilirsiniz.

Bebekler Ne Zaman Konuşmaya Başlar?

Konuşmak insan beyninin en önemli gelişimsel süreçlerinden biridir. Bebeklerde konuşma sürecinin ilk belirtileri 3. ay civarında başlayan mırıldanma ve müzikal sesler olarak kabul edilebilir. Bebekler 6 ay civarında heceler, 1 yaş civarında kelimeler ve 2 yaş civarında 2-3 kelimelik ufak cümleler kurmaya başlar.

Bebeklerin konuşma becerisi, ilk aylardan itibaren her ay daha çok ses çıkararak gelişir. Bebekler ilk iki aylık dönemde ağlama, geğirme, öksürme ve esneme gibi vejetatif sesler çıkarsalar da, 4-8 aylık dönemde sesli ve sessiz harfler içeren tek heceler çıkarmaya başlayabilirler.  Özellikle altıncı aydan sonra ‘ba-ba-ba’, ‘de-de-de’ gibi hece yinelemeleri yapmaya başlar.  6. ayda önceden tesadüfen çıkardığı sesleri artık amaçlı olarak da çıkartabilir. Çıkardığı seslerin sayısı ve türünün arttığı bu aylarda dil kontrolü arttığı için bebek daha fazla sessiz harf çıkartabilir. Öğrendiği yeni sesleri tekrarlayabilir ve daha çok mırıldanır olur.

Bebeklerde ilk sözcükler ise 8-18 aylar arasında ortalama 12. ayda çıkar. Genellikle 12-18 ay arasında ilk anlamlı sözcüklerini kullanmaya başlayan bebeğin 12-18. aylarda 30 civarında sözcük, 20. ayına kadar da yaklaşık 50 sözcük kullanması beklenir.  İşte bu aylar bebeğin artık konuşma sürecinin hızlandığı bir dönemdir.

Bebekler hayatlarının ikinci yılının sonuna doğru öğrendikleri yaklaşık 200 kelime ile artık iki ya da üç kelimeyi bir araya getirebilir. 2,5 yaş ile birlikte çocuğun sözcük dağarcığı 400 civarına ulaşır. Çocukların artık iyi denebilecek şekilde konuştuğu yaş üçtür. Üç yaş ile birlikte çoğu çocuk her zaman doğru fiil kalıplarını kullanamasa da cümle kurarak konuşabilir, "nerede", "kim" ile başlayan sorular ve olumsuz cümleler kurmaya başlar. 3,5 yaş ile sözcük sayısı 1000'i aşar. 4,5 yaşındaki çocuk artık düzgün cümlelerle konuşur. 

Ancak unutmamak gerekir ki, her bebeğin ve çocuğun gelişimi farklılık göstereceği için konuşmaya başlama zamanı da değişir.

Bebeklerde Hangi Ayda Hangi Kelimeler Beklenir?

Bebekler konuşarak çevresini keşfeder ve kendini ifade etmeye çalışır. İşte bu beceriyi kazanma sürecinde her ay bebeğin dağarcığına yeni kelimeler eklenir.

Bebeklerde ilk sözcüklerin telaffuzu 8. ay ila 18. ay arasında, çoğunlukla 12. ayda gerçekleşir.  7. ayda anlamını bilmeksizin ‘anne’ ve ‘baba’ diyebilen bebek, duyduğu seslerin bazılarını taklit edebilir. 9. ayda ‘anne, baba’ dışında bir iki kelime de söyleyebilir. 11. ayda ise bilinçli olarak söylediği ‘anne, baba’ kelimelerinin yanı sıra bazı kelimeleri daha anlamını bilmeden dillendirir. Kendince anlaşılmaz bir dilde konuşabilir, sesleri bilinçli olarak taklit eder.

1 yaşından itibaren ise bebekler genellikle ‘gel, git, dur, al, ver’ gibi tek heceli sözcüklerle iletişim kurmaya başlar. Örneğin ‘fu’ diyerek su isteyebilir. Semboller kullanmaya başlayabilir, örneğin araba yerine ‘düt’ diyebilir.

Bebeklerde konuşmayı değerlendirirken sadece sözel olarak söylediği hece, kelime veya cümleler değil aynı zamanda çevreden duyduğu kelime veya cümleleri anlaması ve onlara tepki vermesi de önemlidir. Genellikle 12-18 ay arasındaki bebeklerin ‘anne, baba, dede’ gibi anlaşılır birkaç kelime söyleyebilmesi ve ufak anlaşılabilir komutları yerine getiriyor olması beklenir. 18 aylık olmuş bir bebeğin, yaklaşık 10 sözcüğü tek tek söyleyebilmesi mümkün olabilir.

Bebeklerin söyleyebildiği kelimelerin en çok arttığı süreç 18-24 ay arasında başlar. Bu dönemde duydukları basit ve kısa kelimeleri tam olmasa da taklit ederek söyleyebildiği gibi insan, obje ve vücut bölümlerinin isimlerini bilebilir. Bebekler genelde günlük rutin içinde en çok duydukları kelimeleri daha çabuk öğrenir. 22 aylık bebek, bu dönemde “anne, baba, mama, dede, abla, abi, su, süt, evet, hayır, top, araba, bebek, benim” gibi kelimeleri söyleyebilir.

Minik cümlelerin kurulduğu dönem ise 24. ay civarıdır. 2 yaştan itibaren birkaç kelimelik ufak cümleler kurabilmeleri ve 50 kelime civarında kelimeyi söyleyebiliyor olmaları beklenir.  ‘Abi ver’, ‘anne gel’, ‘topu at’ gibi iki kelimeli basit cümleler söyleyebilir.  Her çocukta farklılık gösterse de 24 aylık bebeklerde sözcüklerin yapısı ve söyleyişi çocuksu özellikler taşısa da ebeveyni olarak özellikle bebeğinizin söylediklerini anlayabilirsiniz. Söylediklerinin en az yarısı sizin ya da sık gördüğü diğer yetişkinler tarafından anlaşılabilir.

Bebeklerde Konuşma Gecikmesi Hangi Ayda Olursa Sorun Teşkil Eder?

Konuşma gecikmesi, bebekte konuşma ve dil gelişim basamaklarının beklenen ay ve yaşlarda görülmemesi olarak ifade edilir. Konuşma gecikmesinin anatomik, nörolojik, psikiyatrik, sosyal ve gelişimsel birçok sebebi olabilir. Bunların arasında bebekte fark edilmeyen bir işitme sorunu, dil bağı veya damağın anatomik anormallikleri, çocuğun sosyal ortamında diyalog veya uyaran eksikliği, otizm spektrum bozuklukları gibi psikiyatrik rahatsızlıklar, özel öğrenme anormallikleri, beyin gelişimini etkileyen nörolojik veya metabolik hastalıklar yer alabilir.

Konuşmalarının yaklaşık yarısının ebeveynleri ve bakım veren kişiler tarafından anlaşılmaması veya basit yönergeleri takip edememesi, mutlaka çocuk doktoru tarafından görülmesi gereken durumların başında gelir. Bebeğinizi gözlemleyerek doğru ve yeterli işittiğinden emin olun. İşitme bozukluğu konuşma aksaklıklarına neden olabilir. 

Bebeklerde konuşma gecikmesinin telafisi açısından erken müdahale oldukça önem taşır.  Böyle bir gecikme hangi ayda saptanırsa saptansın altta yatabilecek nedenlerle ilgili bebeğin doktor tarafından değerlendirilmesi gerekir. Gerekli görülen durumlarda kulak-burun-boğaz, çocuk psikiyatrisi, çocuk nörolojisi, çocuk gelişim uzmanı veya dil ve konuşma terapisi gibi uzmanlık alanlarınca değerlendirilmesi gerekebilir.

Bebeğimin Konuşmayı Öğrenmesine Nasıl Yardımcı Olabilirim?

Çocukların ileriki sosyal ve akademik yaşamını doğrudan etkileyen alanların en önemlilerinden biri olan dilin gelişimi için siz de bebeğinizi destekleyebilirsiniz. Bebeğinizin konuşmalı öğrenmesine şu şekilde yardımcı olabilirsiniz;

• Bebeğinizle konuşurken özen göstermeniz vereceğiniz en önemli desteklerin başında gelir. Açık ve anlaşılır biçimde konuşup hareketlerine sözle de cevap verebilirsiniz.
• Bebeğinizin kullandığı sembolleri kullanmamanız onun doğru kelimeleri öğrenmesini sağlayabilir. Örneğin bebeğiniz araba yerine “düt” dediğinde, ona “Evet o bir araba” diyebilirsiniz.
• Çocuklarla bir arada olması ve onlarla oynaması da bebeğinizin konuşmayı öğrenmesine yardımcı olabilir.
• Özellikle 1 yaşından itibaren bebekle mümkün olduğunca çok konuşmalısınız. Her yerde her şeyin ismini söyleyebilir, sayılar kullanılmaya başlayabilirsiniz. Örneğin “Bakalım tabakta kaç bisküvi var? 1, 2, 3. Evet 3 bisküvi var” şeklinde ayrıntılı cümleler daha çok kelimeyi duyması ve öğrenmesini sağlayabilir.
• Bebeğinize destek vermek için kelimeleri tekrarlayın, basit talimatlar kullanın.
• Günlük TV izleme süresini sınırlayın. Tablet ve televizyon karşısında zaman geçirmesine izin vermeyin. Ekran karşısında kalmasının, bilişsel gelişimini olumsuz etkilediğini ve dil gelişimini geciktirebileceğini unutmayın.
• “Bebeğini al, yanıma gel” gibi iki komut içeren cümleler kurmaya özen gösterin.
• Günlük iletişiminiz içinde bebeğinize soru yönelttiğinizde cevap vermesi için ona zaman verin. Aceleci ve sabırsız davranırsanız bebeğiniz iletişimden çekinebilir. 
• Bilişsel gelişimini desteklemek için onun söylediği her şeyi anlamasanız da cesaretlendirici davranın. O konuşurken gözlerine bakın ve gülümseyin. Yanlış yaptığında ya da doğru kelimeyi bulmakta zorlandığında da hoşgörülü olduğunuzu hissettirin.
• Bebekler tanıdığı yetişkinlerin adlarını/hitaplarını duyduğunda o kişiye bakar, yanına gider ya da gösterir. Bunu öğretmek için aile üyelerinin bulunduğu bir ortamda bebeğinizden, ismini söylediğiniz aile üyesini göstermesini isteyin. Siz, aile üyelerinden birini sorduğunuzda cevap veremezse doğrusunu öğretebilirsiniz.
• Bebeğinizin dil gelişimini kolaylaştırmak için oyun çok etkili bir araçtır. Bebeğinizle oyun saatlerini ona yeni kelimeler öğretmek için değerlendirebilirsiniz. Oyuncak bebeğin karnını göstererek “Acıkmış” diyerek, bebeğinizle birlikte oyuncak bebeğe mama yedirebilirsiniz. Bebeğinize, “Oyuncak bebeğin karnı acıkmış, yemek yedirelim” diyerek oyunu devam ettirebilirsiniz.

• Kitap okumanız ve hikaye anlatmanız da bebeğinizin konuşmayı öğrenmesi için fayda sağlayabilir. Resimli kısa hikâye kitabı okunabilir, bebeğinizin bildiği nesnelerin adı söyleyerek kitapta göstermesi isteyebilirsiniz.
• Bebeğinizle tüm konuşma ve iletişim sürecinizde baskısız ve kaygısız biçimde konuşmaya ise özellikle dikkat etmelisiniz. Onunla normal sesinizle ama biraz daha yavaş konuşmaya dikkat edin. Yavaşladığınızda sizi daha iyi dinleyebilir ve anlayabilir.

Bebeklerde dil gelişimi nasıl desteklenir? konusuyla ilgili daha ayrıntılı bilgi almak için Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Uzmanı Didem Aslanyürek’in İlkadımlarım Akademi’deki eğitim videosunu da izleyebilirsiniz.

Bebeklerde Konuşma Evreleri Nelerdir?

Bütün sağlıklı bebekler dil öğrenme yeteneği ile doğar. Öyle ki bebekler doğumdan sonraki birkaç gün içinde, tüm sesler arasından insan sesini hatta annelerinin sesini ayırt edebilirler. Ses farklılıklarına duyarlı olup, hece grupları arasındaki farkları, "b" ve "p", "d" ve "t" ses farklarını anlayabilirler.

Çocuklarda dil edinimi çoğu araştırmacıya göre zaman faktörüne bağlı olarak bir sınıflandırma oluşturur. Bu sınıflandırmalar genel itibariyle konuşma öncesi dönem ve konuşma dönemi olarak ele alınır.

Konuşma öncesi dönem

• Yeni doğan dönemi (ağlama)
• Gıgıldama dönemi (2-3 ay)
• Mırıldanma dönemi (3-6 ay)
• Mırıldanmanın tekrarı dönemi (6-9 ay)

Konuşma dönemi

• Ses, sözcük dönemi (9-12 ay)
• Tek sözcük dönemi (12-18 ay)
• İki sözcüklü ifadeler dönemi (18-24 ay)
• Üç ve daha fazla sözcüklü ifadeler dönemi (2-3 yaş)
• Gramer kurallarına uygun konuşma dönemi (3-6 yaş)

Geç Konuşan Çocuğa Ne Yapılmalıdır?

Bebekler hayatının ilk yıllarında dil ile ilgili sembolleri öğrenir, saklar ve gerektiği durumda kullanarak iletişim kurar.  Ancak bazı çocuklarda bu süreç biraz daha geç olabilir. Çocuğun konuşması kendi yaşından beklenenden geri ya da konuşma gelişimi açısından daha yavaşsa o çocuğun konuşması gecikmiş konuşma olarak adlandırılır. 3 aylıktan 4 yaşına kadar geçen dönemde, konuşma gelişimi dönemlerini etkileyebilen organik veya organik olmayan bazı bozukluklar konuşmanın gelişmesini engelleyebilir. Bu durum, çocuğun konuşmasının beklenilenden daha geri olmasına yol açabilir.

Öncelikle gecikmiş konuşma tanısının uzman doktor tarafından konulması ve hangi sebepten kaynaklandığının tespit edilmesi gerekir. Yapılacak doktor muayenesinden sonra çocuğun geç konuşmasına neden olan faktörlerin ortadan kaldırılması ya da iyileştirilmesi gerekebilir.

Bebekler ilk ne zaman konuşur? sorusunun cevabını öğrenmeniz gibi bebeklerde dil gelişim süreci hakkında da bilgiler edinmek isteyebilirsiniz. Bunun için Bebeklerde Dil Gelişimi yazımızı okuyabilirsiniz.