Hamilelikte Ödem Nasıl Atılır?

Gebelik döneminin gözle görülür değişikliklerinden biri de genellikle ellerde, ayak bileklerinde, bacaklarda ve bazen yüzde oluşan hamilelikte ödemdir. Hormonal değişiklikler, artan sıvı ve kan hacmi, su ve sıvı tutulumu gibi nedenlerle hamileler arasında aslında oldukça yaygın bir durum olan hamilelikte vücutta şişlik olarak oluşan ödem, bazı sağlık sorunlarına işaret edebilir, hatta bazı durumlarda anne ve bebek için risk oluşturabilir. Yazımızı okuyarak hamilelikte ödemle ilgili yaşanan sorunların çözümlerine ilişkin öneriler ile hamilelikte ödem oluşmaması ya da hamilelikte ödem atmak için neler yapmanız gerektiğini öğrenebilirsiniz. Eğer bu dönemde ayaklarınız şişiyorsa hamilelikte ayak şişmesi ile ilgili içeriğimizi de tıklayabilirsiniz

Hamilelikte Ödem Nedir?

Hamilelikte ödem, dokularda fazla sıvı birikmesiyle ortaya çıkan şişlik halidir. Gebelikte toplam vücut sıvısı artar. Hamilelik boyunca anne adayının vücudu, bebeğin gelişimi için daha fazla kan ve sıvı üretir. Bu artan sıvı, hamilelik ilerledikçe, dokularda, genellikle ayaklarda, ayak bileklerinde ve alt bacaklarda birikebilir ve bu da hamilelikte vücudun şişmesine neden olur. 

Ödemin bir diğer nedeni ise büyüyen rahmin, özellikle alt karındaki büyük toplardamarlara baskı yapmasıdır. Bu baskı, bacaklardan kalbe dönen kan akışını yavaşlatır ve bacaklarda sıvı birikmesine neden olur. Yaygın görülen fizyolojik bir durum olan hamilelikte vücutta şişme, hormonal nedenlerle de görülür. Gebelikte salgılanan progesteron hormonunun etkisiyle damarların genişlemesi ve gevşemesine bağlı olarak hamilelerde damar dışına sıvı sızması daha kolay olur.

Hamilelikte Ödem Ne Zaman Oluşur?

Hamilelikte ödem, genellikle gebeliğin ikinci ve üçüncü trimesterinde daha belirgin hale gelir. Ancak bazı anne adaylarında daha erken dönemde de hafif ödem görülebilir.  Gebeler arasında ödem genellikle artan kan hacmi ve dolaşımdaki sıvı miktarının etkisini gösterdiği 2. trimesterde yavaş yavaş hissedilmeye başlar.

Ödemin en sık ve belirgin olarak görüldüğü dönem 3. trimesterdir. Bu dönemde bebeğin ve rahmin büyümesiyle birlikte damarlara baskı artar, bu da ayak bileği, bacak, el ve bazen yüz gibi bölgelerde şişliğe neden olur.

Hamilelikte Ödem Kaçıncı Haftada Başlar?

Hamilelikte ödem genellikle beşinci ay civarında fark edilir ve üçüncü trimesterde artış gösterebilir. Çoğu anne adayında genellikle ikinci trimesterin sonlarına doğru, yani 20. haftadan itibaren belirgin hale gelir. 3. trimesterin başladığı 28. haftadan itibaren ise ödem en yaygın ve belirgin halini alır. Özellikle ayak bilekleri, ayaklar ve ellerde gözle görülür şişlikler oluşabilir.

Hamilelikte Ödem Normal mi?

Hamilelikte şişkinlik normaldir çünkü vücut gelişmekte olan bebeğin ihtiyaçlarını karşılamak için daha fazla kan ve vücut sıvısı üretir. Yaygın bir durum olup, genellikle fizyolojik ve zararsız olan ödem, hafif ve iki taraflı şişlikler olduğunda ya da gün sonunda artıp sabah azaldığında normal kabul edilir.  Ancak, yüzde, ellerde ani şişlik, tek taraflı ve ağrılı şişlik, baş ağrısı, görme bozukluğu eşlik ediyorsa ciddi sağlık sorunlarının bir işareti olabileceği için dikkatli bir şekilde takip edilmesi gerekmektedir.

Hamilelikte Ödem Nasıl Anlaşılır?

Hamilelikte beklenen ve genellikle zararsız olan ödemin kendine özgü tipik özellikleri ve etkilediği vücut bölgeleri bulunur. Bu özellikleri anlamak, anne adaylarının ne zaman endişelenmeleri gerektiğini ayırt etmelerine yardımcı olur.

Peki hamilelikte ödem ve şişlik nasıl ayırt edilir? Genellikle ayaklar, ayak bilekleri ve bacaklarda belirginleşmekle birlikte, yüz, eller ve karın gibi diğer vücut bölgelerini de etkileyen hamilelikte ödemin varlığı, cilde parmakla bastırıldığında geçici bir çukur oluşması ile anlaşılabilir. Günlük yaşamda, yüzüklerin parmakları sıkması veya ayakkabıların dar gelmesi gibi durumlar, ödemin yaygın etkileridir.

Normal hamilelik ödeminin ayırt edici özelliklerinden biri de gün içindeki değişimdir. Şişlik aniden değil, yavaş yavaş ortaya çıkar. Genellikle günün ilerleyen saatlerinde, özellikle uzun süre ayakta kalındığında veya oturulduğunda artar. Çoğu zaman her iki ayakta veya uzuvda eşit şekilde görülür ve dinlenince iyileşme görülür.

Eğer endişeleriniz varsa tespit veya tanı için doktorunuza kontrol için gidebilir, detaylı bilgi alabilirsiniz.

Hamilelikte Ödem Ne Zaman Tehlikelidir?

Gebelikte ödem çoğu zaman zararsız ve hatta beklenen bir durum olmakla birlikte, bazı belirtiler ciddi sağlık sorunlarının işareti olabilir ve acil tıbbi müdahale gerektirebilir. Hamilelikte ödem zararları arasındaki tehlikeli durumlar şunlar olabilir;

• Özellikle yüz, eller veya göz çevresinde aniden ortaya çıkan ve şiddetli olan şişlikler, bir uyarı işareti olarak kabul edilmelidir.
• Günün başında da mevcut olan ve dinlenmeyle veya ayakları yükseltmekle geçmeyen şişlikler de endişe verici olabilir.
• Sadece tek bir bacakta veya kolda meydana gelen şişlik, özellikle bu bölgede ağrı, hassasiyet, sıcaklık artışı, kızarıklık veya renk değişikliği varsa, ciddi bir durumun göstergesi olabilir. Bu durum, derin ven trombozu (DVT) adı verilen bir kan pıhtısının işareti olabilir.
• Halk arasında gebelik zehirlenmesi olarak da bilinen preeklampsi hastalığında vücutta yaygın ödem ile kan basıncında yükselme, idrarda protein atılması, baş ağrısı, görme bozukluğu ve karın ağrısı ortaya çıkabilir. Tedavi edilmeyen preeklampsi hem anne adayı hem de bebeğin yaşamını tehlikeye sokar ve bu durum gebeliğin sonlarına doğru daha da tehlikeli olabilir.

Bu durumlar acil tıbbi müdahale gerektirir.  Bu nedenle anne adaylarının kendi vücutlarındaki bu özel uyarı işaretlerini anlamaları ve zamanında sağlık profesyonellerine başvurmaları hayati önem taşır.

Hamilelikte Ödem Bebeğe Zarar Verir mi?

Genellikle annenin vücudunun fizyolojik olarak gebeliğe uyum sağlamasıyla ortaya çıkan doğal bir durum olan hamilelikte ödem, çoğu zaman bebeğe zarar vermez. Bebeğin gelişimi üzerinde olumsuz bir etkisi yoktur.

Ancak bazı ödem türleri, altta yatan ciddi bir duruma işaret edebilir ve bebeğe dolaylı olarak zarar verebilir. Preeklampsi yani gebelik zehirlenmesi tedavi edilmezse, bebeğe yeterince oksijen ve besin gitmeyebilir. Bu da düşük doğum ağırlığı, erken doğum ya da plasenta sorunlarına yol açabilir. Aşırı ödem ve damar tıkanıklığı riski ise, annenin damar dolaşımı bozulursa bu durum dolaylı yoldan fetüsü etkileyebilir.

Hamilelikte Ödem Olmaması İçin Ne Yapılmalıdır?

Hamilelikte ödem tamamen önlenemese de azaltılabilir. Hamilelikte ödem oluşmaması için uygulanabilecek birçok sağlıklı ve güvenli yöntem vardır. Hamilelikte ödem olmaması için anne adaylarının günlük hayatta dikkat etmesi gereken noktalar ve yapabilecekleri başlıca öneriler şunlar olabilir;

• Hamilelikte ödemi engellemek için alınabilecek önlemlerin başında anne adaylarının uzun süre oturmaktan ve ayakta durmaktan kaçınması gelir.

• Gebelik için özel tasarlanmış varis çorapları, bacaklardaki damarları destekleyerek ödemi azaltabilir.
• Hamilelikte kıyafet seçimi de önemlidir. Gebelikte vücudun şişliğini azaltmaya yönelik bol giysiler ve rahat ayakkabılar tercih edilmelidir.
• Hamilelikte ödem olmaması için vücutta sıvı tutulmasına neden olan cips, salamura, işlenmiş gıdalar gibi aşırı tuzlu besinlerin tüketilmemesine özen gösterilmelidir. Yeterli miktarda tuz alınması ve bol sıvı tüketilmesi ödemin oluşmamasına yardımcı olur.
• Sıcak hava, damarları genişleterek ödemi artıracağı için hamilelerin mümkünse serin ortamlarda bulunmaya çalışması, aşırı sıcakta uzun süre kalmaması hamilelikte ödem oluşmasını engelleyebilir.
• Hamilelikte ödem için egzersiz ve hafif yürüyüşler yapmak, bacaklardaki kan dolaşımını destekleyebilir.
• Ilık su hamilelerin vücudundaki dolaşımı rahatlatıp ödemi hafifletebilir. Hamilelikte ödem oluşmaması için ayakları birkaç dakika soğuk veya ılık suda bekletmek de işe yarayabilir.

Hamilelikte Vücuttaki Ödem Nasıl Atılır?

Hamilelerin vücutlarında ödeme neden olan biriken fazla sıvının atılmasını kolaylaştırmak için doğal ve güvenli yöntemler uygulanabilir. İşte şu yöntemler hem anne adayını rahatlatır hem de dolaşımı destekleyerek ödemin atılmasına yardımcı olabilir;

• Hamilelikte ödem atma için günde en az 8-10 bardak su içmek en etkili yöntemlerden biridir. Su tüketimi hamilelerin vücudundaki sıvı dengesini düzenleyip ödemin atılmasını destekler.
• Hamilelikte ödem azaltmak için anne adayının dinlenirken ayaklarını yukarı kaldırması önemlidir. Bu durum kan ve sıvıların bacaklardan kalbe dönüşünü kolaylaştırır.
• Anne adayının yatarken sol yan tarafa dönerek yatması, bacaklardan kalbe dönen kan akışını artırarak ödemin hafiflemesini sağlayabilir.
• Hamilelikte ödem attıran şeylerden biri de genel olarak dengeli ve sağlıklı beslenmektir. Potasyum zengini muz, avokado, ıspanak, tatlı patates, domates gibi gıdalar gebelerin vücuttaki tuz dengesini sağlamaya yardımcı olabilir.

Hamilelikte Bacaklardaki Ödem Nasıl Atılır?

Vücuttaki fazla sıvı ve büyüyen rahmin baskısı hamilelikte ayak bileklerinde ödeme ve ayaklarda şişmeye neden olabilir. Ayak bileklerinde ve ayaklarda hafif şişme olması, genellikle endişe verici değildir. Ancak anne adayı gün içinde rahat etmek için bacaklarında biriken sıvıyı azaltmaya yönelik bazı noktalara dikkat edebilir.

Hamilelikte bacaklardaki ödemi atmak ve dolaşımı desteklemek için;

• Uzun süre ayakta durmamak,
• Otururken bacak bacak üstüne atmaktan kaçınmak,
• Uyurken sol tarafınıza doğru yatmak,
• Sabahları yataktan kalkmadan önce bele kadar gelen doğum destek çorabını giymek,
• Günde 20–30 dakikalık hafif yürüyüş yapmak,
• Günde birkaç kez bacakları kalp hizasının üstünde tutmak,
• Şişmiş bölgelere soğuk kompres uygulamak,
• Yatarken bacak altına yastık koymak,
• Ayak bileklerinden yukarı doğru hafif, dairesel hareketlerle masaj yapmak faydalı olabilir.

Hamilelikte Ellerdeki Ödem Nasıl Atılır?

Hamilelikte ellerdeki ödem de bacaklardaki gibi oldukça yaygın bir durumdur. Genellikle vücuttaki artan kan ve sıvı hacmiyle ilişkili olan ellerdeki şişlik, özellikle sabah saatlerinde daha belirgin olabilir. Bazı anne adaylarının parmaklarda uyuşma, karıncalanma şikâyetlerine yol açabilen bu durum genellikle doğumdan sonra kendiliğinden geçer. Ancak hamilelikte ellerdeki ödemin azalması ve rahatlama sağlanması için bazı yöntemler uygulanabilir.

Hamilelikte ellerdeki ödemi atmak için;

• Elleri gün içinde birkaç kez yukarı kaldırmak,
• Ellere soğuk kompres uygulamak,
• Parmakları açıp kapatma, avuç içinde küçük bir top sıkma gibi egzersizler yapmak,
• El bileklerini dairesel hareketlerle döndürmek,
• Parmaklardan bileğe doğru yapılan hafif masaj yapmak,
• Klavye kullanırken bilek desteği kullanmak,
• Hamileler için tasarlanmış hafif kompresyon eldivenleri takmak,
• Su içinde el egzersizleri yapmak olumlu etkiler gösterebilir.

Hamilelikte Ödeme İyi Gelen Yiyecekler ve İçecekler Nelerdir?

Hamilelikte ödemi azaltmak için beslenme çok önemli bir rol oynar. Beslenme değişiklikleri, ödemi hafifletmek için bir destekleyici yöntemdir. Doğru yiyecek ve içecekler, vücudun sıvı dengesini düzenler, böbrek fonksiyonlarını destekler ve doğal yoldan ödemin atılmasına yardımcı olur. İşte hamilelikte ödeme iyi gelen yiyecek ve içecekler şunlardır;

• Hamilelikte ödem giderici yiyecekler arasında hücre içi sıvı dengesini düzenleyen potasyum zengini muz, avokado, patates, ıspanak, semizotu, kabak, kuru kayısı, kuru incir vardır.
• Salatalık, karpuz, kavun, maydanoz, ananas, marul, kereviz gibi hamilelikte ödem atıcı besinler fazla sıvının vücuttan dışarı atılmasına yardımcı olur.
• Yulaf, elma, armut, Chia tohumu, keten tohumu, mercimek, nohut gibi baklagiller lifli olma özelliğiyle hamilelikte ödem söktürücü yiyecekler arasındadır.
• Hamilelikte ödem azaltmak için damarları gevşetip dolaşımı iyileştiren magnezyum zengini yoğurt, süt, kefir, badem, ceviz, yeşil yapraklı sebzeler bulgur, esmer pirinç gibi tam tahıllar tüketilebilir.
• Hamilelikte ödem atıcı içeceklerin başında su gelir. Vücuttaki sıvı tutulumunu azaltmak için günde en az 8-10 bardak su içmek önemlidir.
• Hafif idrar söktürücü ve toksin atıcı özelliğe sahip limonlu su ile doktor onayıyla ıhlamur, kuşburnu çayı, rezene çayı ve zencefil çayı da içilebilir.

Hamilelikte Ödem Yapan Yiyecekler ve İçecekler Nelerdir?

Hamilelikte ödem yapan şeyler arasında yiyecekler ile içeceklerin etkisi oldukça fazladır. Hamilelikte bazı yiyecek ve içecekler, vücutta su tutulmasına neden olarak ödemi artırabilir. Bu tür hamilelikte ödem attıran yiyeceklerin sık veya aşırı miktarda tüketilmesi, anne adaylarının özellikle el, ayak ve bacaklarında belirgin şişliğe yol açabilir.

Aşırı tuzlu gıdalar, hazır ve paketli gıdalar, şekerli ve rafine karbonhidratlar, işlenmiş et ürünleri ödeme neden olabilir. Hamilelikte ödem yapan yiyecekler arasında şunlar yer alır;

• Cips, kraker gibi tuzlu atıştırmalıklar
• Salamura zeytin, turşu, konserve gıdalar
• Hazır çorbalar ve bulyonlar
• Tuzlu peynirler
• Hazır soslar (ketçap, soya sosu, barbekü sos)
• Paketli çorbalar, dondurulmuş pizzalar
• Sucuk, salam, sosis
• Paketlenmiş jambon ve tütsülenmiş etler
• Kek, kurabiye, hamur işi tatlılar
• Beyaz ekmek, beyaz pirinç
• Şekerli kahvaltılık gevrekler
• Yapay tatlandırıcılar
• Aşırı yağlı ve kızartılmış yiyecekler

Hamilelikte ödem yapan içeceklerin başında ise vücutta sıvı tutulumunu artıran içinde şeker barındıran içecekler vardır. Bu kategoriye gazlı içecekler ile genellikle ilave şeker içeren hazır meyve suları dahildir. Ayrıca yüksek miktarda kafein, vücutta su tutulumuna neden olabilir. Bu nedenle kahve ve siyah çayın aşırı tüketiminden kaçınılmalıdır. Enerji içecekleri ise yüksek kafein ve şeker içerikleri nedeniyle hamilelikte tüketilmemelidir.

Hamilelikte Oluşan Ödem Ne Zaman Geçer?

Hamileliğin ilerleyen dönemlerinde ve doğuma yakın zamanlarda ödem daha belirgin hale gelir. Hamilelikte çok fazla ödem, genellikle doğumdan sonraki ilk birkaç gün veya 1-2 hafta içinde belirgin şekilde azalır ve çoğu zaman bir ay içinde tamamen kaybolur. Bu süre kişiden kişiye ve ödemin şiddetine göre değişse de doğumdan sonra ilk 1 hafta içinde vücut doğum sürecinde biriktirdiği fazla sıvıları idrar ve ter yoluyla atmaya başlar. 2 hafta içinde çoğu kadında gözle görülür bir azalma olur. Sezaryen doğumlarda, iyileşme süreci daha uzun sürebileceği için ödemin geçmesi biraz daha zaman alabilir.

Hamilelikte Ödem Doğumdan Sonra Geçer mi?

Doğum sonrası vücudun ödemi atması, hamilelikte vücudun tuttuğu fazla sıvıyı doğumdan sonra idrar ve ter gibi doğal yollarla atmasıyla gerçekleşir. Doğumdan sonraki ilk günlerde böbrekler daha fazla çalışır ve sık idrara çıkma görülür. Vücut ısısının artması ve hormonal değişiklikler de terlemeyi artırarak ödemin atılmasına katkı sağlar. Doğumla birlikte östrojen ve progesteron düzeyleri hızla düşer. Bu hormonal düşüş, vücudun tuttuğu sıvının serbest kalmasını ve atılmasını kolaylaştırır. Rahmin küçülmesiyle birlikte büyük damarlara olan baskı azalarak kan ve lenf dolaşımı normalleşir. Bu şekilde biriken sıvı daha kolay dağılır ve vücuttan uzaklaştırılır.

Peki hamilelikte ödem geçtikten sonra nelere dikkat edilmelidir? Dengeli ve çeşitli beslenme bunun için en önemli kuraldır. Protein, karbonhidrat, sağlıklı yağlar, vitamin ve mineralleri yeterli miktarda içeren bir diyet uygulanabilir. Kabızlık gibi sindirim sorunlarını önlemek için sebze, meyve ve tam tahıllı ürünleri beslenmeye eklenebilir. Ayrıca doğumdan sonra ödem geçmiş olsa bile bol su içmeye devam etmek, vücudun sıvı dengesini korumasına ve toksinlerin atılmasına yardımcı olur. Doktordan onay aldıktan sonra hafif egzersizlere başlayıp yürüyüşler, pelvik taban egzersizleri ve lohusa yogası gibi aktiviteler de hamilelikte ödem atmak için yardımcı olabilir.

Doğumdan 2-3 hafta sonra hâlâ şiddetli ödem varsa, tek taraflı şişlik, ağrı, özellikle bacaklarda kızarıklık varsa, şişlikle birlikte nefes darlığı, baş dönmesi gibi şikayetler varsa mutlaka doktora başvurulmalıdır.

Gebelikte yaşanan hastalıklar ve bu hastalıkları nasıl engelleyebileceğinize dair ipuçları nelerdir öğrenmek için Gebelikte Sık Görülen Rahatsızlıklar başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.