Prematüre Bebek Bakımı Anne ve Babalar İçin Pratik Öneriler

Prematüre bebeklerin organ sistemleri, zamanında doğan bebeklere göre gelişimini tamamlamamıştır. Bu durum, solunum, sindirim ve bağışıklık sistemlerinde çeşitli sorunlara yol açabilir. Bu nedenle hem doğduktan sonra hastane sürecindeki küvöz, oksijen desteği ve özel beslenme bakımları hem de anne babaların evde yapacağı özel bakımlar, prematüre bebeklerin gelişip büyümeleri için kritik rol oynar. Siz de prematüre bebeğinizin beslenmesine, hijyenine ve özel bakımına özen göstererek gelişimine destek olabilirsiniz. Prematüre bebek bakımı ile anne ve babalar için pratik önerilerin neler olduğunu öğrenmeniz, bu süreci daha rahat geçirmenizi sağlayabilir. Prematüre bebek bakımı ve dikkat etmeniz gerekenleri bilmek için hem bu yazımızı hem de Prematüre Bebek Bakım Önerileri başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.

Prematüre Bebeklerin Özel Bakım İhtiyaçları

Prematüre bebeklerin erken doğmaları nedeniyle gözlerini açtıkları dünyaya hemen uyum sağlayacak organları, özellikle akciğerleri, sindirim sistemleri tam olarak gelişmemiştir. Bu da onların zamanında doğan bebeklere göre daha hassas olmalarına ve daha çok bakıma ihtiyaç duymalarına neden olur. Prematüre bebeklerin bu özel bakım ihtiyaçlarının başında şunlar vardır:

• Prematüre bebeklerin sindirim sistemleri henüz tam olarak gelişmediği için özel beslenme yöntemlerine ihtiyaç duyarlar. Anne sütü, prematüre bebekler için en iyi besindir. Yetersizse veya mümkün değilse, doktorunuza danışabilirsiniz.
• Prematüre bebeklerin akciğerleri tam olarak gelişmediği için gerekirse oksijen tedavisi veya solunum cihazları kullanılabilir.
• Prematüre bebeklerin vücutları ısıyı düzenlemekte zorlanabileceği için özellikle evde bakım sırasında oda sıcaklığının uygun seviyede (24-26°C) tutulmasına dikkat edilmelidir.
• Bebeğe dokunmadan önce ellerin sıcak olmasına özen gösterilebilir. Cilt temasını artıran anne-baba ile ten tene teması içeren kanguru bakımı, bebeğin ısı dengesini sağlamaya yardımcı olabilir.
• Prematüre bebeklerin gözleri ve kulakları tam olarak gelişmediğinden evdeki ışık ve ses seviyeleri bebeği rahatsız etmeyecek şekilde ayarlanabilir.
• Prematüre bebeklerin bağışıklık sistemleri zayıf olduğu için enfeksiyonlara karşı bazı önlemler almak gerekir. Bebekle temastan önce mutlaka ellerin yıkanması, bebeğin bulunduğu ortamın temiz tutulması ve ziyaretçi sayısının sınırlandırılması enfeksiyon riskini azaltmaya yardımcı olur.
• Prematüre bebeklerin cildi çok ince ve hassas olduğundan, genellikle yumuşak bir bez ve sade ılık suyla silinebilir. Bebek büyüdükçe küvet banyosu yaptırılabilir.
• Prematüre bebeklerde bağırsak sistemi de olgunlaşmadığı için bazı sindirim sorunları görülebilir. Bu nedenle bebeklerin beslenme sonrası hemen yatırılmayıp biraz kucakta tutulması, beslenmeden hemen sonra bez değişimi ve giysi değişiminin yapılmaması gerekir.
• Prematüre bebeğin cildi enfeksiyonlara yatkın olduğu için alt değiştirme sıklığına önem verilmeli, 3-4 saatte bir alt bezi mutlaka değiştirilmelidir.
• Bebeğin gelişimini desteklemek için aşıları çocuk doktorunun önerdiği şekilde yapılmalı, aşı takvimi doktor kontrolünde takip edilmelidir.

Unutmayın ki doğru bir şekilde yapacağınız beslenme, uyku, sağlık ve gelişim takibiyle, prematüre bebeğiniz hayata ve ev ortamına daha çabuk uyum sağlayabilir.

Prematüre bebeklerde yaş ve gelişim hesaplaması için Prematüre Bebeklerde Gelişim başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.

Emzirme ve Alternatif Besleme Yöntemleri

Beslenme, erken doğan bebeklerin gelişimi ve büyümesinde oldukça önemli yer tutar. Doğum haftasına ve sağlığına bağlı olarak uygulanacak özel beslenme stratejileri ile bebeğin hem hayata uyum göstermesi hem de gelişimi sağlanabilir.

Özellikle 34. haftadan önce doğan bebekler, çene kasları yeterince güçlenmediği ve emme-yutkunma refleksleri ile soluma koordinasyonu henüz gelişmeden doğdukları için beslenme sorunları yaşayabilir. Böyle durumlarda beslenme sorunlarını azaltmak için bazı yöntemler uygulanabilir. Erken doğan bebeklerdeki emzirme ve biberonla besleme stratejileri arasında şunlar yer alabilir;

• Yoğun bakımda yatan bebekler emme-yutkunma refleksleri gelişinceye kadar genellikle ağız ya da burundan mideye inen sonda yoluyla beslenebilir.
• Beslenme sorunları olan bebeklerde doğum haftasına göre ilk günler damar yolu ile protein, şeker ve yağ desteği yapılabilir.
• Bebeğin emme-yutma-soluma koordinasyonu geliştikten sonra emerek beslenmeye geçilebilir. Anne sütü prematüre bebekler için en iyi besindir. Bazı durumlarda, prematüre bebeğin memeden emmesi zorsa, anne sütü sağılarak bir tüp veya şırıngayla bebeğe verilebilir.
• Anne sütü ile beslenmenin mümkün olmadığı durumlarda bebeğin beslenebilmesi için prematüre veya düşük doğum ağırlıklı bebekler için doktor tarafından özel beslenme yapılabilir.
• Prematüre ve düşük doğum ağırlıklı bebeklerin spesifik besin ihtiyaçlarının karşılanabilmesi amacıyla doktor özel beslenme uygulayabilir.
• Prematüre bebekler ortalama 2-3 saatte bir beslenmelidir. Ayrıca bebeğin vereceği acıkma belirtilerine bağlı olarak beslenme düzeni oluşturulabilir.
• Doğrudan emzirmeye başladığında, süt miktarının artması için bebek sık sık emzirilebilir.
• İlk başlarda beslenme süresi 30-40 dakika olabilirken, sonra bu süre kısalabilir.
• Bebeğin yorulmasına bağlı olarak beslenme sırasında arada molalar verilebilir.
• Bebek doktor önerisine göre emzirme veya şırınga gibi alternatif beslenme yöntemleriyle beslenebilir. Beslenme miktarı doktor önerisine göre ayarlanabilir.
• Besleme esnasında bebeğin başının 45 derece açı ile tutulmasına özen gösterilebilir.
• Prematüre bebeklerin beslenmesine destek olacak stratejilerden biri de kanguru bakımıdır. Bebeğin göğüste ten tene tutulmasıyla yapılan kanguru bakımı, erken doğan bebekle ebeveyni arasındaki fiziksel ve duygusal bağın kurulmasını sağladığı gibi emzirmeye teşvik eder ve bebeğin gelişimini destekler.

Prematüre bebeğinizi en uygun şekilde beslemek için doğru yöntem ve stratejiyi doktorunuza danışarak öğrenebilirsiniz. Doktorunuz bebeğinizin ihtiyaçlarına ve sizin isteklerinize uygun olan emzirme veya alternatif besleme tekniklerini belirleyip, size bu konuda en iyi yönlendirmeyi yapacaktır.

Ayrıca bebeğinizin beslenme süreciyle ilgili Prematüre Bebeklerde Beslenme yazımızdan da fikir alabilirsiniz.

Prematüre Bebeklerde Cilt Bakımı ve Hijyen

Cilt, vücudumuzu dış etkenlerden koruyan bir bariyer görevi görür. Prematüre bebekler bu bariyer henüz tam olarak gelişmeden dünyaya gelir. Bu nedenle yenidoğanlar gibi cildi oldukça hassas, ince ve narin olan prematüre bebekler için özel cilt bakımı yapmak gerekir. Ayrıca ciltleri çok hassas olduğu için prematüre bebeklerde bez tahrişi, döküntü ve kızarıklık gibi problemler de daha sık görülebilir.

Ciltle ilgili yapılan özel ve doğru bir bakım, enfeksiyonlara karşı daha savunmasız olan prematüre bebeklerdeki enfeksiyon riskini azaltmaya yardımcı olabilir. Ayrıca ciltleri daha kolay kuruduğu için bakım sayesinde bebeklerin nem dengesi korunarak cildin sağlıklı kalması sağlanabilir. Peki prematüre bebeklerde cilt bakımı nasıl yapılmalıdır? İşte size prematüre bebeklerde cilt bakımı ve hijyen konusunda nelere dikkat etmeniz gerektiğiyle ilgili önemli tüyolar;

• Prematüre bebeğinize dokunmadan önce ellerinizin yıkanmış ve temiz olması, enfeksiyon riskini azaltabilir.
• Bebeğinizin cilt bakımı ile temizliğinde parfüm ve alkol içermeyen, dermatolojik olarak test edilmiş ürünler tercih etmelisiniz. Cilt kuruluğu varsa, doktorunuzun önerdiği özel nemlendirici kremler kullanabilirsiniz.
• Prematüre bebeğinizin cildi çok ince olduğu için sık sık yıkanmaması daha iyi olabilir. Günlük tam banyo yerine, ılık suya batırılmış pamuk veya yumuşak bir bezle bebeğinizin vücudunu silebilirsiniz.
• Alt temizliğini nazik bir şekilde, kimyasal içermeyen ıslak pamuk veya suyla yapabilirsiniz.
• Bebek bezlerini sık sık değiştirip cilt tahrişini önlemek için bariyer kremler kullanabilirsiniz. Pişik oluşumunu önlemek için koruyucu bir pişik kremini, ince bir tabaka halinde uygulayabilirsiniz.
• Kirli bebek bezlerini hemen bir poşete koyarak uzaklaştırmanız ortamın hijyen kalmasını sağlayabilir.
• Bebeğinizin odasını sık sık havalandırabilirsiniz.
• Eve gelen ziyaretçilerin ya da aile üyelerinden birinin hasta olması durumunda bebeğe yaklaşmamasını sağlayabilirsiniz.
• Bebeğinizin göz bakımını steril su ile yapabilirsiniz. Bir göze kullandığınız gazlı bezi diğer gözde kullanmayınız, çünkü herhangi bir enfeksiyon söz konusu ise diğerine bulaştırabilirsiniz. Eğer gözlerde ödem, kızarıklık ve sarımtırak akıntı varsa bu enfeksiyon olduğunu gösterebilir. Bu durumda doktorunuza danışmakta fayda olabilir.

• Ağız bakımında da steril su kullanabilirsiniz. Bebeğinizin damaklarda, dil üstünde beyaz partiküller olup olmadığına dikkat etmelisiniz. Böyle bir durumda serçe parmağınıza gazlı bez sarıp pamukçuk olan bölgeyi steril su ile kazıma tarzında temizleyebilirsiniz. Emin olmadığınız durumda doktorunuza başvurabilirsiniz.
• Prematüre bebeğinizin giysilerinin, yumuşak pamuklu kumaştan, etiketsiz ve dikişleri dışa dönük olmasına özen göstermelisiniz. Yeni kıyafetlerini bebek dostu deterjanlarla yıkayıp iyice durulatabilirsiniz. Bu konuda daha çok bilgi almak için Bebek Kıyafetleri Nasıl Yıkanır? yazımıza tıklayabilirsiniz.

Bebeğinizin bakımı sırasında dikkat edebileceğiniz bir diğer konu da yatış pozisyonudur. Prematüre bebeklerde kulak gibi kıkırdak dokuların olduğu bölümler olgunlaşmadığı için sağ veya sol yana yatırıldığında uzun süre pozisyon değiştirilmemesine bağlı olarak kulaklarda yapışkanlıklar oluşabilir. Yine pozisyonel olarak baş bölgesinde düzleşmeler görülebilir. Bu nedenle ortalama 2-3 saat ara ile bebeğinizin yatış pozisyonunu değiştirmeniz, hassas bölgelerine havlu, pet gibi malzemelerle desteklemeniz faydalı olabilir.

Bebeğinize kişisel hijyen ve temiz bir ev ortam yaratırken fikir almak için Bebeğe Hijyenik Bir Ortam Sağlamanın Yolları başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.

Evde Prematüre Bebek İçin Güvenli Ortam Hazırlama

Bağışıklık sistemleri tam olarak gelişmediği için enfeksiyonlara daha açık olan prematüre bebeklere, evde güvenli bir ortam hazırlamak oldukça önemlidir. Özellikle evin düzenli aralıklarla temizlenmesi, havalandırılması ve bebeğe dokunacak kişilerin el temizliğine hassasiyet göstermesi gibi hijyen kurallarının biraz daha sıkılaştırılmasına özen göstermek gerekir.

Erken doğan bebeklerin hastanede kalış süreleri fazla olduğundan, yatış süresince çok fazla girişime maruz kaldıklarından dolayı enfeksiyonlar daha sık görülüp, daha ağır seyredebilir. Siz de prematüre bebeğinizi evde güvenli bir ortam hazırlayarak enfeksiyonları en aza indirebilirsiniz. Bebeğinizin sağlığı ve güvenliğini sağlayıp evde uygun bir ortam hazırlamak için şunları yapabilirsiniz;

• Oda sıcaklığı 24-26°C arasında, oda nem oranını ise yüzde 40-60 arasında tutabilirsiniz. Çok kuru hava solunum yollarını tahriş edebileceği için gerekirse nemlendirici cihaz kullanabilirsiniz.
• Bebeğinizin odasını sık sık havalandırın. Ancak bebeğinizi doğrudan cereyan etkisine maruz bırakmamaya dikkat edebilirsiniz.
• Bebeğinizin beşiği veya yatağını pencere, ısıtıcı veya klima gibi doğrudan hava akımına maruz kalabileceği yerlere koymayın.
• Bebeğinizi, kendi giydiklerinizin bir kat fazlası şeklinde giydirebilirsiniz. Bebeğinizin terlediğini veya üşüdüğünü fark ederseniz, giysilerini buna göre ayarlayabilirsiniz.
• Bebeğinizin bulunduğu odanın ve evin genelinin temizliğine özen göstermelisiniz. Özellikle toz ve alerjenlerden arındırılmış bir ortam sağlayabilirsiniz. Temizlik yapmadan önce Ev Temizliğinde Doğal Ürünler başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.
• Bebeğinizin odasında halı ve toz tutan eşyaları azaltabilirsiniz. Özellikle oyuncak bulunduracak iseniz oyuncakların yıkanabilen, toz tutmayan ve tüysüz olmasına dikkat etmelisiniz.
• Bebeğinizi sigara dumanı, kimyasal temizlik kokuları ve yoğun parfümlerden uzak tutmalısınız.
• Bebeğinizin uyuduğu yatağın sert olmasına özen gösterin.  Yatakta yastık, oyuncak veya gevşek battaniye gibi nesneler bulundurmayın.
• Yatak çarşaflarını pamuklu ve yumuşak kumaşlardan tercih edip, sık sık değiştirmelisiniz.
• Bebeğinizin giysileri, havluları ve nevresimlerini bebekler için uygun, parfümsüz deterjanlarla yıkayabilirsiniz.
• Evdeki herkesin el temizliği bebeğinize güvenli ortam yaratmanın en önemli gereklerinden biridir. Bebeğinize dokunmadan önce, alt temizliğinin ardından mutlaka ellerinizi yıkamalısınız.  
• Sizin kadar eve ziyarete gelenlerin de bazı kurallara uyması gerekir.  Hasta olan ziyaretçileri bebeğinizle temas ettirilmemeye özen göstermelisiniz. Ayrıca bebeğinize dokunacak herkesin ellerini çok iyi yıkamasını sağlayabilirsiniz.

Anne ve Babanın Ruhsal Sağlığını Korumak İçin Öneriler

Prematüre bir bebeğe sahip olmanız, anne ve babası olarak sizin için fiziksel ve duygusal açıdan zorlayıcı bir süreç olabilir. Bu süreçte hem sizin sağlığınız hem de bebeğinizin gelişimine vereceğiniz destek için ruh sağlığınızı korumanız oldukça önemlidir. Bu zorlu süreci bebeğinizin ve kendinizin sağlıklı bir şekilde atlatabilmesi için bazı yöntemler uygulayabilirsiniz. İşte prematüre bebeğinizi büyütürken ruh sağlığınızı korumanıza yardımcı olabilecek bazı öneriler;

• Korku, endişe, üzüntü gibi duygularınızı bastırmak yerine, güvendiğiniz kişilerle paylaşın. Benzer deneyimler yaşayan diğer ebeveynlerle iletişim kurmak, yalnız olmadığınızı hissettirip size iyi gelebilir.
• Bebeğinizin sağlık durumu hakkında düzenli olarak bilgi alıp aklınıza takılan soruları sorabilirsiniz. Bebeğinizin durumu, prematüre bebek bakımı ve olası sorunlar hakkında bilgi edinmek, bu süreçte yaşadığınız bazı belirsizliklerle başa çıkmanıza yardımcı olabilir.
• Yeterli uyku almanız hem fiziksel hem de ruhsal sağlığınızı güçlendirebilir.
• Dengeli ve düzenli beslenerek, enerjinizi yüksek tutabilirsiniz.
• Hobilerinize zaman ayırmak, rahatlamanıza ve stresinizi azaltmanıza yardımcı olabilir.
• Hafif egzersizler yapmak fiziksel ve ruhsal olarak iyi hissetmenizi sağlayabilir.
• Bu süreçte eşinizle açık bir iletişim kurmak, birbirinize destek olmanızı ve birlikte güçlenmenizi sağlar.
• Eğer duygusal olarak çok zorlanıyorsanız, bir psikolog veya psikiyatristten yardım almaktan çekinmeyin. Uzman desteği, bu zorlu süreçle başa çıkmanıza yardımcı olabilir.

Unutmayın ki prematüre bebeklerin çoğu, uygun bakım ve tedavi ile sağlıklı bir şekilde büyürler. Bu nedenle geleceğe ilişkin umutlu olarak ruhsal sağlığınızı güçlendirebilirsiniz.

Bebeğinizin bakımını doğru bir şekilde yapmak için prematüre bebeklerin özel durumlarını bilmeniz ve bebek bakımı planınızı ona göre şekillendirmeniz önemlidir. Bunun için de Prematüre Bebeklerin Özellikleri yazımıza tıklayabilirsiniz.

* Anne sütü bebeğiniz için en iyi besindir. Eksikliğinde doktorunuza danışınız. Harmancıoğlu, B., & Kabaran, S. (2019). Breast milk: its role in early development of the immune system and long-term health. Open Journal of Obstetrics and Gynecology, 9(4), 458-473.