Trimester Ne Demek? Trimester Dönemleri Nasıl Belirlenir?

Kökeni Latinceden gelen ve "üç ay" anlamında olan trimester kelimesi, hamilelik sürecinde en çok kullanılan kavramlardan biridir. Gebelik süreci boyunca her trimester, anne adayı ve bebek için kendine özgü gelişim ve değişimleri barındırır. Hamilelik sürecinizin takibini ve planını yaparken size de en önemli zaman haritasını trimester dönemleri gösterebilir. Sizde ve bebeğinizde meydana gelen değişikliklerin takibini, hamilelikte doktor kontrolleri ve her evrede dikkat etmeniz gerekenlerin neler olduğunu trimester gebelik dönemleri ile ilgili bilgileri okuyarak öğrenebilirsiniz.

Trimester Nedir?

Gebeliğin başlangıcı son adet tarihinin ilk günü olarak kabul edilir. Bu hesaplamaya göre gebelik 40 hafta yani 9 ay 10 gün sürer. Hamilelik döneminin takibini kolay yapabilmek için sağlık uzmanları bu süreyi her biri yaklaşık 3 ay süren 3 trimestera böler.

Anne karnında bebeğin gelişimi üç aylık dönemler halinde trimisterlerde incelenir. Trimester zamanları, hamileliğin erken, orta ve geç olmak üzere yaklaşık 13’er hafta süren üç dilime ayrılır. Her bir trimester, gebeliğin farklı aşamaları ile hem anne adayında hem de bebekte meydana gelen belirgin değişimleri ve gelişmeleri daha iyi anlamak için kullanılır. Doktorlar, her trimesterde belirli hamilelik tarama testleri ve kontroller yaparak hem anne adayının hem de bebeğin sağlığını yakından takip ederler. Bu sayede olası riskler erken teşhis edilebilir.

Hamilelikte Trimester Dönemleri

Hamilelikte trimester dönemlerinin kendine özgü farklılıkları ve değişimleri vardır. Döllenmiş bir yumurta, ilk üç aylık dönemde yani 1. trimesterde gözleri, kulakları ve çalışan organları olan hareketli bir fetüse dönüşür. İkinci üç aylık dönemi kapsayan 2. trimesterde bebeğin uzuvları gelişir ve anne adayları bebeklerinin hareketlerini hissedebilir. Üçüncü üç aylık dönemde ise bebek doğuma hazırlanmak için hızla büyüdüğü bir dönem yaşar.

1. Trimester Dönemi

1. trimester yani ilk üç aylık süreç, bebeğin organ gelişiminin başladığı ve anne adayının hamileliğe uyum sağladığı dönemdir. Bebeğin önce embriyo, ilerleyen haftalarda ise fetüs adını aldığı bu 3 ay, hamileliğin 0-13. haftalarından oluşur.

Anne adayında görülen 1 trimester belirtilerinin başında göğüslerde hassasiyet, mide bulantısı ve kusma, sabah bulantısı vardır. Hormonal değişimler nedeniyle yorgunluk ve sık idrara çıkma gibi belirtiler de oldukça yaygındır. Ruh hali değişimleri, koku hassasiyeti ve iştah değişiklikleri de yaşayabilen anne adaylarının vücudu, 1. trimesterde gebeliğe uyum sağlamaya çalıştığı için bir adaptasyon süreci geçirir.

First trimister olarak da bilinen 1. trimester ayları, anne adayı gibi bebeğin de anne karnında ciddi değişimler yaşadığı bir dönemdir. Kalp atışları genellikle 6. haftada ultrasonda duyulabilir hale gelen bebeğin ilk 8 haftalık dönemde, hücre ve organ gelişimi başlar.  Beyin, omurilik, kalp, böbrekler, karaciğer, kollar, bacaklar, gözler ve kulaklar gibi ana organların temel yapıları oluşur. Kolların ve bacakların büyümeye başladığı yerlerde uzuv tomurcukları olarak bilinen küçük çıkıntılar vardır. Bu dönemin sonunda embriyo bir fetüs adını alır ve yaklaşık bir limon büyüklüğüne ulaşır. İlk üç aylık dönemde, bebek döllenmiş bir yumurtadan 12. haftada yaklaşık 6 cm uzunluğunda bir fetüse dönüşür.

İlk üç aylık dönem en kritik üç aylık dönemdir. Çünkü fetüsün başlıca organlarının ve vücut sistemlerinin çoğu 1. trimesterde gelişir. Bu nedenle anne adayı gebeliğin ilk 3 ayında beslenmesini sağlıklı ve yeterli miktarlarda olacak şekilde düzenlemelidir. Doktorun önerdiği şekilde folik asite başlamak, alkol ve sigara gibi zararlı maddelerden uzak durmak, ultrason ve kan testleriyle gebeliğin sağlıklı bir şekilde sürmesi için doktor kontrollerine başlamak ve düzenli şekilde takip etmek 1. trimesterde dikkat edilmesi gereken konular arasındadır.  

2. Trimester Dönemi

2. trimester dönemi, gebelikte ilk 3 ayın bitiminin ardından ikinci üç ayı kapsar. 14-17. haftalar arası gebeliğin 4. ayını, 18-22. haftalar arası 5. ayını, 23-27. haftalar arası gebeliğin 6. ayını oluşturur. Buna göre 2. trimester dönemi gebeliğin 13. haftasında başlar, 27. haftası sonunda biter.

Hamileliğin ortalarına gelen 2. trimester dönemi, anne adaylarının gebeliği rahat geçirdiği aylar olarak bilinir.  Bebek anne karnında hızla gelişimini sürdürürken, hamileler genellikle bu dönemi ilk ve son trimestere göre daha rahat geçirir. Gebeliğin erken dönemlerinde ortaya çıkan şikayetleri önemli ölçüde kaybolan anne adaylarının, ilk trimesterdeki sabah bulantıları bitip yorgunlukları azalır. Daha hamile görünmeye ve hissetmeye başlayan, hatta kendini enerjik hisseden anne adayları bu dönemde gebeliğe daha çok uyum sağlar. 

Anne karnındaki bebek de hamileliğin ikinci üç aylık döneminde birçok değişiklik geçirir. Bu sürede bebeğin yüz hatları, parmakları ve ayak parmakları belirginleşir. Dördüncü ayda göz kapakları, kaşları, kirpikleri, tırnakları ve saçları oluşur. Anne karnında esneyebilir, surat ifadeleri yapabilir ve hatta baş parmağını emebilir. 18 ila 20 hafta arasında bebeğin genellikte cinsiyeti öğrenilebilirken, hareketleri de anne adayı tarafından hissedilmeye başlayabilir.

2. trimesterde anne adayı, bebeğin hızlı gelişimini desteklemek için beslenmesine dikkat etmelidir.  2. trimesterde beslenme, bebeğin büyümesini teşvik edici ve besleyici olması için yeterli, dengeli ve sağlıklı besinlerden oluşmalıdır. 2. trimesterde ayrıca hamilelik testlerinin aksatılmadan yapılması çok önemlidir. Genellikle 18 ile 22. haftalar arasında gerçekleştirilen detaylı ultrason sayesinde bebeğin organları ayrıntılı bir şekilde incelenir, plasentanın durumu değerlendirilir ve bebekte yapısal bir anormallik olup olmadığına bakılır. Ayrıca hamilelik sırasında glikoz testi bu trimester sırasında gerçekleşir. Bu test, gebelik diyabeti riskinin olup olmadığını kontrol eder.

3. Trimester Dönemi

Hamileliğin 28-40. haftalar arası 3.trimester olarak kabul edilir. Bebeği kucağa almaya 3 ayın kaldığı bu dönem; 28-31. haftalar arası gebeliğin 7. ayını, 32-35. haftalar arası 8. ayını, 36-40. haftalar arası gebeliğin 9. ayını kapsar. Yani buna göre 3. trimester dönemi gebeliğin 28. haftasında başlar, 40. haftası sonunda biter.

3. trimester dönemi doğum hazırlıklarının hızlandığı, bebeğin gelişiminin tamamlandığı ve annenin dikkatle izlenmesi gereken son aşamadır. Bu trimesterde bebek hızla kilo alır, akciğerleri gelişir ve bağışıklık sistemi güçlenir. Doğuma yaklaştıkça bebek baş aşağı pozisyona geçer ve doğum kanalına yerleşmeye başlar. Organları olgunlaşmaya devam eder ve doğuma hazırlık yapar. Bebeğin hareketleri daha belirgin hale gelir ve anne adayları genellikle bu hareketleri daha sık hisseder.

Anne adayı için 3. trimester hem fiziksel hem de duygusal olarak yoğun bir dönemdir. Karnı daha da büyüyen anne adayı bu dönemde artan rahim büyüklüğü nedeniyle sık idrara çıkma, uyku problemleri, sırt ağrısı, nefes darlığı ve mide yanması gibi yakınmalar yaşayabilir. Beslenme ihtiyaçları artmaya devam eden anne adayının son trimester için beslenme programında yeterli protein, kalsiyum, demir ve vitamin alımına dikkat etmesi önemlidir.

Hamileliğin son ve en heyecanlı aşaması olan 3. trimesterde doktor kontrolleri daha sık hale gelir. Haftalık veya iki haftada bir yapılan doktor kontrolleriyle bebeğin gelişimi ve annenin sağlığı takip edilir. Bebeğin kalp atışları dinlenir, büyüme ve gelişimi izlenir. Doğum planı hakkında konuşmak için de bu randevular önemlidir.

Trimester Haftaları Nasıl Hesaplanır?

Gebelik izlemi açısından oldukça önemli olan hamilelikte trimester dönemleri, birinci trimester 0-13. hafta arasını, ikinci trimester 14-27. hafta arasını, üçüncü trimester ise 28-40. hafta arasını kapsayacak şekilde üçe ayrılır. Buna göre de 1-2 ve 3. aylar 1. trimester aylarını, 4-5 ve 6. aylar 2. trimester aylarını, 7-8 ve 9. aylar ise 3. trimester aylarını oluşturur.

Gebelik, üç ana trimesterden oluşur:

Birinci trimester: 1-13 hafta

İkinci trimester: 14-27 hafta

Üçüncü trimester: 28-40 hafta

Trimester haftaları, gebeliğin başlangıcı olan son adet tarihine göre yapılır. Son adet tarihinin ilk günü hamileliğin başlangıcı, son adet tarihinin ilk günü olarak kabul edilir. Gebelik süresi ise son adet tarihinden itibaren 40 hafta yani 280 gün sonrası olarak hesaplanır. Bu sayede gebeliğin hangi haftada ve hangi trimesterde olduğunu belirlenir.

Trimester Dönemleri Arasındaki Farklar Nelerdir?

Gebelikte trimester dönemleri hem anne hem de bebek gelişimi açısından farklı özellikler taşıdığı gibi her dönem fiziksel, hormonal ve duygusal açıdan değişiklikler gösterir. Trimesterler arasında en büyük farklar, bebeğin gelişim evresi, annenin fiziksel belirtileri ve yapılması gereken tıbbi takipler açısından ortaya çıkar.

İşte trimester dönemleri arasındaki temel farklar şöyledir;

1. Trimester (1-13. haftalar)

• Bebeğin hücre bölünmesi hızlanır, organların temeli atılır. Kalp atışı duyulabilir.
• Annede mide bulantısı, halsizlik, göğüslerde hassasiyet, hormonal değişimler yaşanır.
• Düşük riski en yüksektir, bu yüzden dikkatli olunmalıdır.
• İlk ultrason ve kan testleri yapılır, folik asit takviyesi başlanır.

2. Trimester (14-27. haftalar)

• Bebeğin organlar gelişimini tamamlar, cinsiyet belirlenebilir, hareketler hissedilir.
• Anne adayının enerjisi ve iştahı açılır, karın büyümesi başlar.
• Anne adayı açısından en rahat dönemdir; bulantılar azalır, psikolojik denge kurulur.
• Detaylı ultrason (anatomik tarama), şeker yüklemesi yapılabilir.

3. Trimester (28-40. haftalar)

• Bebek hızla kilo alır, akciğer gelişimi tamamlanır, doğuma hazırlanır.
• Anne adayının bel ve sırt ağrıları, uyku problemleri, doğum korkusu başlayabilir.
• Doğum çantası hazırlanır, doğuma yönelik eğitimler alınır.
• Kontroller 2 haftada bir, sonra haftalık olmak üzere sıklaşır, NST testi başlar.